Altijd optimale waterlevering onrealistisch

Elshof: 'Om met de deur in huis te vallen: bij een langdurige periode van droogte en verminderde waterbeschikbaarheid komt onvermijdelijk de discussie: bij welke gewassen gaan we minderen of stoppen met beregenen?' Hiervoor hanteert elk waterschap zijn eigen lijstje met verdringingsreeks, weet ze. 'Maar pluriformiteit hierover is welkom, al is er natuurlijk overlap.'

Gras en mais komen sowieso in de gevarenzone. De LTO-bestuurder erkent dat de voor duurzaamheid belangrijke ruwvoervoorziening hiermee mogelijk in het gedrang komt. 'Maar we moeten het erover hebben gezien de schade die ergens anders aan kapitaalintensieve teelten kan ontstaan.'

's Nachts beregenen

Soms adviseren waterschappen alleen 's nachts te beregenen. 'Dat kost beregeningscapaciteit. Tot nu toe was er voldoende oppervlaktewater beschikbaar. Op sommige plekken was het wel verboden om vanuit grondwater te beregenen.'

Meer opvang in het systeem én in de bodem is wenselijk. 'De beste buffer is eigenlijk je bodem, niet zozeer een hoger peil in de sloot. Altijd optimale waterlevering is onrealistisch gebleken in deze tijd.'
Maar dit vraagt om het neerhalen van een ander heilig huisje: welke gewassen kunnen we met goed fatsoen op welke plek toestaan?

Publieke opinie

De LTO-bestuurder laakt daarnaast de publieke opinie die boeren soms verwijt massaal water 'te verspillen' door te beregenen. 'Onze sector onttrekt 15 tot 20 procent, maar is landelijk het meest zichtbaar en dus kwetsbaar. De industrie is met stip de grootste onttrekker.'

Elshof vindt dat boeren wel kritisch mogen blijven op zichzelf. 'Er zijn veel goede initiatieven in vrijwel elke provincie, waarbij boeren samenwerken met de waterschappen. Toch blijkt zelfregulatie lastig. We moeten leren inzien dat dit ons allen raakt en inspelen op langere droge en natte periodes.'

Lef en ambitie

Schoonman zou graag meer lef en ambitie zien als het gaat om het bestrijden van de droogte. Hij deelt de zorgen van Elshof, als het aankomt op schade.

'Droogte is een enorme kostenpost. Om dit te voorkomen, moet er heel wat uit de kast worden gehaald, ondanks de ambitie die al in het Deltaplan Zoetwater zit.' De heemraad van waterschap Vallei en Veluwe doelt op enkele punten die in zijn ogen noodzakelijk zijn.

Fijnmaziger stuwennetwerk

'Een fijnmaziger stuwennetwerk kan helpen. Je kunt dan specifieker per gebied of zelfs bijna per bedrijf het gewenste waterniveau regelen.'

Schoonman vergelijkt het stuwennetwerk met het spoornetwerk. 'We hebben in Nederland het dichtst bereden spoor ter wereld, maar toch weet ProRail elk jaar optimalisaties door te voeren. Dit geldt ook voor ons stuwennetwerk. Er is nog veel ruimte voor lokale verbeterslagen.'

Heet hangijzer

Naast het water in de sloot legt Schoonman de blik op het land, evenals LTO dat doet. 'Een heet hangijzer is dat we in de buurt van stuwen naar gewassen toe moeten die beter op die nattere plek passen. Je kunt niet tot op 0,5 hectare vanaf een stuw ieder gewas willen toestaan.'

Hierdoor zal minder bewerkbare grond ontstaan. 'We maken keuzes voor de rest van het jaar, gebaseerd op de afgelopen decennia. Daarin moeten de weersextremen van de laatste jaren, die nu structureel lijken te zijn, een plek krijgen.'

Opvangbekkens

De heemraad pleit ook voor meer en grotere opvangbekkens, waarvoor de overheid mogelijk gronden moet aankopen of huren van terreineigenaren. 'Wateroverlast is vaak een lokaal probleem, maar droogte speelt regionaal en landelijk. Dit is de investering voor robuust watersysteem meer dan waard.'

Tot slot ziet Schoonman heil in een gezondere bodem die meer buffervermogen heeft en technische innovaties. 'Die aanpak moeten we zien te combineren met alle andere ruimteclaims in ons drukbevolkte land. Dat is niet eenvoudig, maar wel noodzakelijk gezien de schade die vaker zal ontstaan.'