Waterschap De Dommel wil meer water vasthouden

Wat deugt er niet aan het huidige watersysteem?

'Het totale systeem van een waterschap is vooral ingericht op het afvoeren van water. Als je in Bergeijk een emmer water in de sloot gooit, dan is dit binnen drie dagen in Den Bosch. Vanuit het perspectief van het tegengaan van de droogte moet je dat niet willen. Als bestuur vinden wij dat we echt anders moeten omgaan met de inrichting en het beheer van het watersysteem.'

Hoe om te gaan met beregenen is maar een klein stukje van de puzzel

Martijn Tholen, lid van het dagelijks bestuur van waterschap De Dommel

Wat moet er veranderen?

'We zijn vooral aan het kijken hoe we de bovenste grondwaterlagen beter kunnen aanvullen. We willen de neerslag vasthouden waar deze valt. Dat gaat zowel om het stedelijk gebied als om natuur- en landbouwgebieden.'

Boeren doen al veel om in de winter zoveel mogelijk water te bufferen. Wat kan er in de landbouwgebieden nog meer gebeuren?

'We gaan ons als waterschap nu meer richten op de B- en C-watergangen. Het verhogen van de slootbodem kan een optie zijn. Op die manier verminder je de drainage vanuit het land naar de sloot toe, zodat je de grondwaterstanden wat kunt verhogen en langer vast kunt houden.

'Daarbij moet de sloot wel worden verbreed, zodat er voldoende afvoercapaciteit bij hoogwater is. Dat is een uitdaging. Het moet echt samen met de ondernemers anders blijf je aan het bakkeleien over wat wel en niet mag of kan. En die tijd hebben we niet.'

Boeren hebben liever geen natte voeten.

'De landbouw heeft deze winter behoorlijk veel water vastgehouden en inundatie geaccepteerd. Dat is wel een compliment waard. Maar op een gegeven moment moet je natuurlijk wel het land op kunnen.'

Wat kunnen boeren zelf doen?

'Boeren moeten zich realiseren dat ze aan de slag moeten. Ik zie dat ze steeds meer bezig zijn met het grondwaterbeheer. Je hebt grote ingrepen zoals peilgestuurde drainage, maar dat is nog maar een kleine groep. Daarnaast kun je makkelijk met extra stuwen of ander maaibeheer spelen met het grondwaterpeil. Als ondernemers daar iets mee willen, dan moeten ze, al dan niet via onze gebiedsmedewerkers, daarnaar vragen. Het is belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan.'

Hoe pakt het waterschap dat aan?

'De manier waarop is een vraag waar ik wel mee worstel. Het moet in ieder geval op kleine schaal per gebied plaatsvinden omdat je dan gericht kunt kijken wat waar mogelijk is en dan heb je ook te maken met mensen die echt iets willen.'

Wat valt er te winnen in natuurgebieden?

'Natuurgebieden hebben veel potentie voor het bufferen van water. Maar we zien nog steeds te veel lekkages, zodat het aangevoerde water er aan de achterkant weer uit loopt.

'Je ziet nu al steeds meer focus op klimaatbuffers met infiltratie in plaats van de functie van waterbergingsgebied die we lieten vollopen met overtollig water. De bodem in die klimaatbuffers is doorlatend, zodat het water kan wegzakken naar de bovenste grondwaterlagen. Dus infiltreren en een buffer opbouwen in plaats van afvoeren.

'Je kunt ook combinaties bedenken dat het overtollige water via de sloten naar de landbouwgebieden kan, zodat je ook daar de bovenste grondwaterlagen aan kunt vullen.'

Dit gebeurt nu toch al?

'Natuurgebieden moeten nog veel meer dan nu als spons fungeren. Dus in de winter vol water zetten en uitknijpen in droge perioden, zodat het grondwater in de omringende gebieden wordt aangevuld. Daar moeten betere afspraken over worden gemaakt. Wie mag er in de spons knijpen als het nodig is bijvoorbeeld?'

Aan de andere kant vinden natuurorganisaties dat boeren de spons nu al te veel uitknijpen door beregening. En dan wordt ook nog voor het derde achtereenvolgende jaar de 5 procentregeling ingezet omdat het te droog is.

'Ik hoor die geluiden ook, maar mensen die het in het licht van de toenemende droogte alleen hebben over het beregeningsbeleid, snappen het totaal niet. In het gebied van De Dommel is de totale onttrekking van grondwater voor beregening nog maar een fractie van alles wat we weg laten lopen.

'Als we minimaal 10 procent meer water vast kunnen houden, dan is dat al meer dan dat er met beregening wordt onttrokken. Wanneer we in staat zijn om meer water vast te houden, is de behoefte aan beregening ook minder.

'Los daarvan gaat de 5 procentregeling over het verschil tussen neerslag en verdamping. Er wordt dus niet gekeken naar de grondwaterstand.'

Maar toch leeft het beeld dat boeren hun gang mogen gaan.

'Met dit soort discussies moet je je vasthouden aan de feiten. Als je een beregeningshaspel ziet, is dat geen verspilling van water, maar draagt het bij aan de graslandproductie en een betere waterkwaliteit omdat de mineralen worden benut in plaats van afspoelen. Die facetten moet je dan ook meenemen in de discussie.'

De landbouw vindt dat de waterschappen juist flexibeler moeten omgaan met het beregeningsbeleid.

'Ongetwijfeld komt het beregeningsbeleid weer een keer op de agenda, maar het moet onderdeel zijn van een bredere discussie over het grondwater. Want hoe om te gaan met beregenen, is maar een klein stukje van de puzzel die moet worden gelegd.'