Markelose familie streeft naar duurzame kringloopboerderij

'Toen wij 20 waren, vonden we ook dat alles anders moest. Het is normaal dat volgende generaties niet op dezelfde voet verder willen boeren', zegt Joke Kottelenberg (53). Samen met echtgenoot Gerard (56) heeft ze een melkveebedrijf met zo'n tachtig melkkoeien in Markelo. Ze oriënteren zich met hun dochter Danique (24) op de omvorming naar een situatie waarin het bedrijf vooral plantaardige producten produceert.

Tot voor kort dachten de ondernemers dat ze geen bedrijfsopvolger hadden. Hun vier kinderen kozen voor andere opleidingen en beroepen.

Vijf jaar

'Toen Gerard 55 werd, hebben we met de kinderen om tafel gezeten en aangegeven dat we hun vijf jaar de tijd geven om te kiezen of ze met de boerderij verder willen. Na die vijf jaar is Gerard 60 en dan zouden we nog een jaar of vijf hebben om met een eventuele opvolger samen te werken. En zonder opvolger zouden we die vijf jaar kunnen benutten om allerlei zaken in aanloop naar een bedrijfsbeëindiging of -verkoop goed te regelen. Dit laatste leek een steeds waarschijnlijkere optie', zegt Joke Kottelenberg.

De vlag hangt er nu anders bij. In de loop van vorig jaar dacht Danique Kottelenberg steeds vaker over een toekomst op het ouderlijk bedrijf. Dat lag niet voor de hand. Jarenlang vond ze dat agrarische productie niets voor haar was. Ze koos voor een studie biomedische technologie die niets met boeren van doen heeft. 'En ik vond ook dat melkproductie, de hoofdactiviteit van mijn ouders, eigenlijk niet past in mijn wereldbeeld', zegt Danique Kottelenberg.

Flexitariër

'Na een poging om veganistisch te leven, koos ik ervoor om flexitariër te zijn. Ik ben terughoudend met het gebruik van dierlijke producten. Ik vind dat er bij de voedselproductie een verschuiving moet komen naar een groter aandeel plantaardig. Plantaardige productie is efficiënter waardoor je betere mogelijkheden hebt om een groeiende wereldbevolking te voeden en is minder belastend voor het milieu. Dit uitgangspunt wil ik als leidraad nemen bij een eventuele overname van het bedrijf van mijn ouders.'

Toen provincie Overijssel in januari een prijsvraag uitschreef voor groene initiatieven, besloten Danique en Joke Kottelenberg de koe bij de horens te vatten en de ideeën van Danique uit te werken tot een concreet plan.

Stapsgewijze omvorming

In het plan gaan de ondernemers uit van een stapsgewijze omvorming van melkveebedrijf naar een bedrijf met meer plantaardige productie. 'Ons idee is om stap voor stap toe te werken naar een circulair bedrijf. De huidige veestapel zal daarbij geleidelijk krimpen', licht Danique Kottelenberg toe.

Wat vinden Gerard en Joke Kottelenberg van de ambitieuze plannen van hun dochter? 'Het is normaal dat de jeugd andere ideeën heeft. Voor ons is het een enorme uitdaging om daarmee aan de slag te gaan', zegt Joke Kottelenberg.

Hazelnootboomgaard

Een eerste stap in het plan is de aanleg van een hazelnootboomgaard. De ondernemers zijn druk om dat handen en voeten te geven. 'Essentieel is dat we activiteiten starten waar ook een verdienmodel achter zit. We zijn met diverse partijen in gesprek om de mogelijkheden daartoe te verkennen.'

Ondertussen doet Danique Kottelenberg in haar moestuin kennis op over het telen van planten. 'Als ik het verbouwen van groenten in de vingers heb, wil ik proberen de moestuin te beheren volgens de principes van permacultuur. Dat wil zeggen: meer werken in harmonie met de natuur.'

Studeren in Wageningen

Ook is Danique Kottelenberg van plan na de zomervakantie te gaan studeren aan Wageningen University & Research. 'Een studie die wat beter aansluit bij een toekomst als agrarisch ondernemer dan wat ik tot nu toe heb gestudeerd.'

Het aanleggen van een voedselbos is een van de volgende stappen in het plan van Kottelenberg. Ook hierbij geldt dat het vinden van een geschikt verdienmodel prioriteit heeft. 'Misschien kunnen we bij de financiering gebruikmaken van crowdfunding. Dat is een goede manier om te peilen of er bij de lokale bevolking vraag is naar voedsel van een bedrijf dat zoveel mogelijk rekening probeert te houden met natuur, milieu en dierenwelzijn.'

Melk verzuivelen

Danique Kottelenberg denkt ook aan het opnieuw beginnen met het verzuivelen van melk. Haar ouders deden dat 28 jaar lang tot ze er zeven jaar geleden mee stopten. 'Dat is ook een goede manier om te werken aan een hechte band met de lokale consument.' Danique Kottelenberg hoopt op hulp van haar broers en zussen bij het uitwerken van haar plannen.

De ondernemers hebben geen tijdspad gekoppeld aan hun plannen. Joke Kottelenberg: 'We willen klein beginnen en stapsgewijs ontdekken wat de mogelijkheden zijn. Dat zien we als de beste weg, ook financieel.'