Melkveehouder bestrijdt bodemdaling met onderwaterinfiltratie

Als er in het veenweidegebied één plek is waar bodemdaling niet speelt dan is het op de Donk in Brandwijk, waar Van Rees woont. Die zandheuvel steekt als een terp zo'n 6 meter boven de omliggende graslanden uit.

Bodemdaling treedt vooral op in de droge zomermaanden als het grondwater gaat dalen, legt Van Rees uit aan de keukentafel. Als het veen verdroogt, komt het in contact met zuurstof. Het breekt dan af, als gevolg van oxidatie en ook enigszins door mineralisatie. Daardoor zakt het maaiveld en bij die processen komt het broeikasgas CO2 vrij.

Grondwaterniveau als soepbord

Het slootpeil heeft weinig invloed op bodemdaling, geeft hij aan. Dat heeft alleen invloed op de randen langs de sloten. Met een tekening verduidelijkt hij zijn uitleg. Als het droog is, heeft het grondwaterniveau de vorm een soepbord: laag in het midden en hoog langs de randen. Bij een hoger slootpeil wordt het alleen langs de randen vochtiger. Alleen daar treedt dan minder oxidatie op.

Een hoger slootpeil heeft nauwelijks effect op het grondwaterpeil in de rest van een perceel. Om bodemdaling te stoppen en om in droge perioden een betere grasgroei te houden, is het dus nodig om de bodem onder het hele perceel vochtiger te houden.

Van Rees liet daarom in een perceel drains leggen. Die sluiten aan op een vat in de grond met daarin een vlotter. Zodra het waterpeil in dat vat zakt onder het niveau van de drains, activeert de vlotter een pomp die water uit de sloot in de put pompt. Van Rees noemt dat geen drainage, maar drukinfiltratie. Dat werkt op deze manier in droge perioden.

In natte perioden haalt de pomp juist water uit de put, waardoor de drains leeglopen in de put. 'Zo kunnen we twee facetten van bodemdaling aanpakken', vertelt Van Rees, namelijk oxidatie en mineralisatie. 'Op de onderdelen waar we als boeren invloed op hebben, kunnen we bodemdaling een heel eind verminderen tot wellicht stoppen. Als we in staat zijn om veen continu nat te houden, dan lukt dat.'

CO2-certificaten

Van Rees rijdt even later op zijn quad naar het perceel om het systeem te laten zien. Dat is eind 2018 aangelegd. Onderzoekers van proefboerderij Zegveld monitoren het grondwaterpeil elke twee weken. Hij laat zien dat de bodem van de greppel middenin het perceel vochtig is en loopt daarna naar het controleperceel ernaast. De bodem van de greppel in dat perceel is droog.

'Je kunt echt zien dat het invloed heeft', vertelt hij. 'Vooral in een droge zomer, als er niets meer groeit, is de grasmat vitaler. In de grafieken die de onderzoekers bijhouden, is het verschil nog duidelijker te zien.' Maar die zijn nog niet openbaar.'

Van Rees is ervan overtuigd dat deze aanpak veel voordelen heeft. Het geeft niet alleen minder bodemdaling en CO2-uitstoot, maar geeft ook landbouwkundige voordelen en voordelen voor weidevogels. Als veehouder is hij er namelijk bij gebaat dat in een droge zomer de grasgroei niet stilvalt en dat het gewas vitaler blijft. In het voorjaar is het goed voor weidevogels. De aanpak voorkomt dan dat de bodem te hard wordt, waardoor de vogels minder makkelijker aan voedsel kunnen komen.

Maar zonder subsidie is onderwaterinfiltratie nog niet rendabel. De ingreep kost ruwweg 3.000 euro per hectare. De initiatiefnemers van het project proberen daarom aan te haken bij het systeem van CO2-certificaten. Als veenweide zo meer CO2 vastlegt, kunnen boeren CO2-certificaten verkopen aan vragende partijen als industrieën. 'Dat wordt steeds concreter', verzekert Van Rees.

Boeren de oplossing

'We willen aantonen dat we bodemdaling kunnen stoppen met technische aanpassingen', zegt de veehouder. Op die manier is er op termijn een gezonde veehouderij mogelijk. 'Als je niet optimaal van je land kunt produceren, lukt dat niet.'

Van Rees ziet daarom minder perspectief in natte teelten als lisdodde die in andere veenweidegebieden worden beproefd. Plasdras is ook geen oplossing, stelt hij. 'Dat is slecht voor de bodem, terwijl een gezonde bodem juist de oplossing is. Het bodemleven en de zuurstof gaan eruit en daardoor zakt de grond in. Plasdras is alleen goed voor weidevogels.'

Die gaan hem wel aan het hart. Hij pacht 30 hectare weidevogelland, dat onder meer een hoger slootpeil heeft. 'Een bedrijf dat in de basis gezond is, kan op andere terreinen als weidevogelbeheer makkelijker dingen regelen. Het is én én, maar het werkt niet als de overheid boeren uitrookt.' Maakt hij zich als veehouder in de veenweide zorgen over zijn toekomst? 'Nee, wij zijn juist een deel van de oplossing.'