Zelfzuivelen om risico's te spreiden

Wie het levensverhaal van Emiel Stam (39) uit Spijk aan de keukentafel beluistert, hoort een aaneenschakeling van hoogte- en dieptepunten. Zoals in de winter van 2003. Vlak na de koffiepauze worden in de toenmalige stal de koeien bekapt. Net op het moment dat Stam het metalen hek optilt om de dieren weer op te sluiten, schrikt een van de dieren. Hij krijgt een klap van het hek en valt achterover op zijn hoofd op de betonnen vloer.

De melkveehouder is lange tijd buiten bewustzijn. 'Zelf heb ik geen herinneringen aan het ongeluk, maar ik heb weken in het ziekenhuis gelegen en het herstel duurde zeven jaar. Beter dan dat het nu is, wordt het niet. Dat betekent dat ik slecht tegen prikkels kan en elke middag een half uur mijn rust pak. Dat is ook de reden dat ik rust, regelmaat en reinheid heb doorgevoerd: voor mezelf en de koeien.'

Secuur en structuur

Dat vertaalt zich in secuur en gestructureerd werken. 'Preventie is voor mij belangrijk, want extra werk kan ik er slecht bij hebben. Dus als het celgetal oploopt, melk ik de koeien meteen extra uit. We hebben de laatste jaren amper mastitis en de dierdagdosering antibioticum is met 0,8 laag.'

Zijn vader Piet, met wie Emiel in maatschap is, doet de meeste werkzaamheden op het land en een deel van de administratie. De intensieve werkzaamheden als zaaien en het inkuilen komen op het bordje van de loonwerker. Emiel doet de meeste werkzaamheden in de stal, zijn vrouw Esther heeft zich gespecialiseerd in het zuivelen en samen houden ze de lokale afzet draaiende.

Grotendeels geautomatiseerd

Met de bouw van een nieuwe stal in 2013-2014 is ook de bedrijfsvoering grotendeels geautomatiseerd met melk-, mest- en voerrobots. Maar met deze keuze werd ook een volgende tegenslag geboren. Drie maanden na de start met de melkrobot krijgen veruit de meeste koeien 'hele heftige uierontsteking'.

Het blijkt het begin van een reeks tekortkomingen in de melkmachine en het onderhoud: vervuilde sensoren, waardoor de koeien onvoldoende uitgemolken worden, uitstekende draadeinden waardoor poot- en klauwproblemen ontstaan, een kapotte thermostaat en een haperende aanvoer van ontsmettingsmiddel. In totaal moet de familie Stam 49 koeien afvoeren.

Schadevergoeding voor afgevoerde koeien

De leverancier is veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding voor onder andere de afgevoerde koeien en de dierenartskosten. De totale schade, inclusief de gederfde hoeveelheid melk en fosfaatrechten door de beperkte veestapel, loopt in de richting van een miljoen euro. De familie is in hoger beroep gegaan en het kan nog - met de huidige coronacrisis - een jaar duren, voordat de zaak weer voor de rechter komt.

De melkveehouder is zichtbaar getergd als allerlei details ter tafel worden gebracht, zoals de gewiste gegevens uit het back-upsysteem van de robot, dat door een ICT-specialist is vastgesteld. Emiel weet bovendien dat er meer melkveehouders met vergelijkbare problemen zijn bij dezelfde leverancier. 'Ik schat dat we in totaal tien jaar nodig zullen hebben om op ons oude niveau terug te komen. Met name om de productie weer helemaal op peil te krijgen en om de juiste leeftijdsopbouw te hebben in het koppel.'

Klaten steunen lokale ondernemers

Hoogtepunten zijn er ook voor de Gelderse familie. Hun keuze om zelf te gaan zuivelen, pakt goed uit. 'De vrijdag voor Pasen is het hier drukker geweest dan ooit. Het zal zeker met de coronacrisis te maken hebben, want klanten zeggen dat ze nu eindelijk tijd hebben om eens op de boerderij langs te komen. Ze hebben meer aandacht voor goed voedsel en willen lokale ondernemers steunen.'

Het zuivelen is grotendeels in handen van zijn vrouw Esther. Stam stort zich met name op de markt en marketing. 'Ik heb een grote stapel houten dienbladen gekocht, omdat we luxe ontbijtjes gaan maken voor Moederdag. Dat loopt als een trein. Mijn vader had altijd suikerbieten om een jaar met slechte melkprijzen op te vangen, wij hebben de thuisverkoop en het zelfzuivelen als risicospreiding.'

Duitsers betalen voor kwaliteit

De hangop, kwark en karnemelk zijn bekroond met Cum Laude Awards voor zelfzuivelaars (respectievelijk brons, brons, goud). 'We gaan voor kwaliteit. Zeker onze Duitse klanten zijn ook bereid om daarvoor te betalen', weet de melkveehouder.

Het idee is dan ook om het zuivelen fors op te schroeven en meer speciaalzaken te beleveren op de Nederlandse en Duitse markt. De goedlopende winkel aan huis zal worden uitgebreid.