'Klimaatadaptatie Open Teelten' draait om weersextremen

Bedrijfsleven en onderzoekspartijen, waaronder Wageningen University & Research, Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw (SPNA) en Delphy, hebben de koppen bij elkaar gestoken in de publiek-private samenwerking (PPS) 'Klimaatadaptatie Open Teelten'. In februari is deze PPS officieel gestart.

Het doel van het project is om de risico's tot een minimum te beperken

Edwin Michiels, voorzitter begeleidingsgroep PPS 'Klimaatadaptatie Open Teelten'

Akkerbouwer Edwin Michiels uit het Limburgse Melderslo is voorzitter van de begeleidingsgroep van deze PPS. 'Het voorzitterschap ligt in het verlengde van mijn taken voor LTO-vakgroep Akkerbouw. Ik heb het onderwerp klimaat in portefeuille. Voor het voorzitterschap hadden ze iemand nodig die daar interesse in heeft. Het onderwerp ligt mij wel en ik heb er niet lang over hoeven nadenken.'

Wat is de aanleiding voor de PPS 'Klimaatadaptatie Open Teelten'?

'Door de klimaatverandering krijgen we te maken met steeds meer weersextremen. Denk aan de wateroverlast en droogte, maar ook aan verzilting langs de kust. Het idee om hier aandacht aan te schenken, komt vanuit de sector zelf. We kunnen rekenen op steun van de achterban. In de periode 2020-2023 werken we aan een combinatie van verbetering van de bodemkwaliteit, teeltmaatregelen, opheffen van ondergrondverdichting en slimmer en beter beregenen.'

Is het niet lastig om de risico's door extreme weersomstandigheden te verkleinen?

'In de akkerbouw kan de schade door droogte, warme zomers en wateroverlast in extreme jaren fors oplopen. Sommige teelten kunnen daardoor onrendabel worden. De afgelopen jaren heeft extreem weer al regelmatig voor grote schade gezorgd. Door klimaatverandering worden er hogere gemiddelde temperaturen, meer hittegolven en veranderende neerslagpatronen verwacht.

'Het doel van de PPS 'Klimaatadaptatie Open Teelten' is om de risico's tot een minimum te beperken. We kijken eerst wat de risico's zijn en wat je in het bouwplan kunt doen. We willen de risico's behapbaar maken. Denk daarbij onder andere aan aanpassingen in het bouwplan en technische oplossingen.'

Droogte, wateroverlast en verzilting. Wat is het moeilijkste aan te pakken?

'Ik denk wateroverlast en verzilting. Wat het moeilijkste is aan te pakken, is per gebied erg verschillend. Ik heb zelf een akkerbouwbedrijf in het zuidoosten van het land. We zijn hier gewend om te beregenen, maar dat is niet overal een optie.

'We zien daarbij dat het politieke klimaat verandert. De vraag is of en hoelang we in de toekomst kunnen blijven beregenen. Dit jaar zijn we er in april al mee begonnen. Het is de vraag hoelang je dat als functioneel gezinslid volhoudt. Langs de kust is verzilting een groot probleem. Er is niet één oplossing. We moeten als PPS schaken op verschillende borden.'

De bodemkwaliteit in Nederland staat onder druk. Dat geeft snel wateroverlast.

'Zaken als ondergrondverdichting en lage organischestofgehaltes kunnen zorgen dat gewassen sneller last hebben van een vochttekort of vochtoverschot. De bodem is dan onvoldoende in staat om water vast te houden bij droge periodes of het overschot aan water goed door te laten bij natte periodes. Ondergrondverdichting is onder ander te voorkomen door gebruik te maken van lichtere machines of vaste rijpaden. De afgelopen winter hadden we geen vorst en dan kun je niet gaan woelen om het probleem op te lossen.'

Is de periode 2020-2023 lang genoeg voor dit project?

'Ik verwacht van niet. In die periode kunnen we wel tot oplossingsrichtingen komen. Verlenging van het project is waarschijnlijk nodig voor intensivering van de deelaspecten. Wat is zinvol om een probleem beheersbaar te houden? Wat is praktisch toepasbaar? En wat is in de praktijk rendabel?

'Met de PPS 'Klimaatadaptatie Open Teelten' werken we met vier verschillende deelonderzoeken. Met het eerste onderzoek verzamelen we vooral kennis over de risico's van de huidige productiesystemen voor extreem weer en verzilting. Die informatie is de basis voor drie andere projecten, vooral gericht op de teelt van aardappelen.'

Waarom krijgt de teelt van aardappelen de meeste aandacht?

'Uit onderzoek van Wageningen University & Research blijkt dat aardappelen gemiddeld genomen een goed renderende teelt is. Het is tegelijk een gewas dat per hectare relatief veel schade kan oplopen door droogte, nattigheid en verzilting. De risico's bij granen zijn ook groot, maar de financiële gevolgen zijn per hectare kleiner. Suikerbieten kunnen relatief gezien meer extreem weer verdragen.'

De komende vier jaar is 1,4 miljoen euro beschikbaar voor een klimaatbestendige akkerbouwsector. Is dat voldoende?

'De 1,4 miljoen euro is op basis van de begroting voor de komende vier jaar. We hebben de kosten van de verschillende projectvoorstellen opgeteld, denken dit geld nodig te hebben en daarom willen we het er ook voor vrijmaken. Het gaat om collectieve onderzoeksgelden en publieke gelden.'

Wat kunnen akkerbouwers nu al doen?

'In het kader van de PPS 'Klimaatadaptatie Open Teelten' brengen we de risico's van de sector in beeld. Voor akkerbouwers is het interessant om voor het eigen bedrijf een beeld te krijgen van de zwakke punten. Soms heb je die niet volledig in de gaten. Als deze duidelijk zijn, kun je op het eigen bedrijf veranderingen doorvoeren om risico's weg te nemen. Telers moeten niet wachten op dit project.'