Stel dat er vier arbeidsmigranten in een huis wonen. Ze delen de keuken, de woonkamer en de badkamer. Mogen ze dan samen in de auto naar hun werk rijden? Dit soort vragen krijgt de Werkgeverslijn geregeld binnen. Peter Baltus en Hans Koehorst, namens LTO Nederland actief in de Taskforce Arbeid, buigen zich dagelijks over dit soort vraagstukken.

Ze hebben de afgelopen periode gesprekken gevoerd met werkgevers- en werknemersorganisaties en de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Sociale Zaken en Werkgelegenheid om tot praktische oplossingen te komen.

Wisselende handhaving

Over het antwoord op dit specifieke vraagstuk van de arbeidsmigranten die een huis en een auto delen, wordt door de handhavers (politie of boa’s) per regio wisselend gedacht. De ene keer volgt een boete uit, de andere keer volstaat een waarschuwing en de derde keer nemen de handhavers genoegen met de verklaring dat de inzittenden een huis delen.

En dat beleid kan ook veranderen. De gemeente Westland had aanvankelijk gezegd niet te zullen handhaven in deze kwestie, maar daar kwam ze later op terug, want ze heeft wel de verplichting dit te doen.

Richtlijn ontbreekt

‘De verschillende veiligheidsregio’s zitten er anders in’, zegt Baltus. ‘De handhaving maakt het beleid en dat is geen goede zaak. Het probleem is dat het kabinet, behalve het houden van 1,5 meter afstand, geen richtlijn heeft gegeven. Daarom moet er een protocol komen, zodat werkgevers en werknemers weten waar zij aan toe zijn.’

Arbeidsdeskundige Albert van der Burg van kennisinstituut Stigas herkent de constatering van Baltus. ‘De overheid roept dat de maatschappij zich moet omvormen tot een 1,5 metereconomie, maar hoe zij dat in de praktijk faciliteert is nog onduidelijk. Centrale aansturing is gewenst. Dat zal nog wel komen. Alles wordt gedaan met stoom en kokend water, ook op het ministerie.’

In de praktijk betekent de 1,5 metereconomie dat het werk bij boeren en tuinders anders moet worden georganiseerd, legt Koehorst uit. ‘Dat vraagt aanpassing van ondernemers en hun medewerkers. En dat is niet na 28 april afgelopen.’

'1,5 meter afstand blijft nog wel even nodig'

Als de economie een herstart maakt, blijft de 1,5 meter afstand nog wel even nodig, voorspelt Koehorst. Hij is voorzitter van de Taskforce Arbeid waarin naar praktische oplossingen wordt gezocht. In deze overleggroep zitten, naast de aan LTO verbonden organisaties, ook de Greenports en het ministerie van LNV aan tafel.

Die 1,5 meter afstand, die altijd voorop moet staan, wordt bereikt met een andere indeling van de werkplek of een andere werkwijze. ‘Lukt dit niet, dan mag voor een technische aanpassing worden gekozen’, zegt Van der Burg.

Creatieve ideeën van boeren en tuinders

De arbeidsdeskundige signaleert dat boeren en tuinders met creatieve ideeën op de proppen komen om de werkplek voor hun werknemers zo veilig mogelijk te maken. ‘Dat heeft alles te maken met de noodzaak van continuïteit van de bedrijfsvoering.’

Op de website van Stigas staan een aantal voorbeelden. Ze lopen uiteen van schotten tussen de werkplekken en meer ruimte tussen de stoelen in de kantine, tot het splitsen van de pauzes en het ontsmetten van handen voordat gegevens worden ingevoerd in de gezamenlijke computer.

In de glastuinbouw wordt om de rij gewerkt, in plaats van in elke rij. Ook voor vervoer zijn er aandachtspunten om te zorgen dat werknemers niet te dicht op elkaar zitten. Werkgevers die nieuwe tips hebben, kunnen deze ter beoordeling voorleggen aan Stigas.

Aanvaardbare oplossing

‘Wij kijken of die oplossing aanvaardbaar is en dan delen we het idee met andere ondernemers’, legt Van der Burg uit. ‘We hebben nog geen idee afgewezen. We merken eerder dat ondernemers schromen om hun oplossing te delen, want ze twijfelen of ze het wel goed bedacht hebben.’

De oplossingen die zijn aangedragen lopen uiteen, maar grijpen in op veel facetten van de bedrijfsvoering. Thuiswerken is in de agrarische sector vrijwel geen optie. ‘Dus je moet je beschermen en dan zijn die 1,5 meter en het handen wassen van belang’, zegt de specialist van Stigas.

‘Als je toch dicht op elkaar staat, dan is een scheidingswand een optie. Als het echt niet anders kan en je moet samenwerken, bijvoorbeeld bij technisch onderhoud, dan moet een FFP2-mondkap worden gedragen.’

Foto: Mirjamphotography.nl

Komkommers sorteren achter plexiglas

Aan de sorteerlijn kun je geen 1,5 meter afstand houden van elkaar en dus niet voldoen aan de RIVM-richtlijnen. Komkommerteler Wilco Biemans van Kwekerij Biekom vond een oplossing, samen met de arbo-adviseur van Stigas.

Biemans gebruikt de reparatieplaten voor het glasdek als tussenschot. Dit voorkomt dat medewerkers elkaar mogelijk besmetten. ‘Twee gaatjes erin en ophangen. Wel elke pauze even schoonmaken met een desinfectiemiddel, bijvoorbeeld Virkon-S.’

Handalcohol

De teler was het al gewend om na elk rijtje oogsten gebruik te maken van alcohol, om ziektedruk zoveel mogelijk tegen te gaan. ‘Eerst alcohol op je handen doen en dan pas de padregistratie invullen op de computer waar iedereen aanzit.’ Ook staat er tegenwoordig handalcohol bij de toiletten op het bedrijf.

‘Veilig werken voor werknemers vinden we erg belangrijk. We houden uiteraard 1,5 meter afstand met pauzes. Verder maken we elke middag schoon op het bedrijf en we ontsmetten plekken waar mensen veel met hun handen aanzitten, zoals het koffiezetapparaat en de deurklinken’, licht Biemans vrouw Mirjam verder toe.

De komkommerteler heeft de kantine uitgebreid. Dat is nodig omdat de werknemers anders niet de 1,5 meter afstand in acht kunnen nemen. Biemans: ‘We willen mogelijke angst wegnemen en het veiligheidsgevoel vergroten.’

Foto: Lex Salverda

Robot vervangt kwetsbare medewerker

Broccoliteler Nico Hoogendoorn had geen glazen bol, maar bestelde vorig jaar al een robotplanter waar in plaats van zes, slechts één persoon volstaat om de plantjes goed op de akker te poten. Geen coronazorgen dus, zou je zeggen.

‘Tenminste, bij het planten dan’, zegt de akkerbouwer op het plantperceel bij Slootdorp in Noord-Holland. ‘Rondom de oogst moet ik toch maatregelen nemen, want dat gaat handmatig met twaalf tot achttien mensen.’

Met de wens voor een volautomaat liep hij al een paar jaar rond. Maar zoiets vergt een forse investering. ‘Veel collega’s blijven daarom met een halfautomaat werken. Toch loont het zeker om in dit geval vijf à zes medewerkers achterin te vervangen’, stelt Hoogendoorn.

‘Het planten gaat boven verwachting zo. Normaal ga je met een groepje van zeven personen planten. Nu met twee. Eén bediener en één persoon die alles nog even naloopt. Qua loonkosten geeft dit natuurlijk een forse besparing.’

Geluk bij een ongeluk

De levertijd van zo’n geavanceerde machine is doorgaans een half jaar. Nu het plantseizoen samenvalt met de corona-uitbraak is dat een geluk bij een ongeluk voor Hoogendoorn. ‘Los van corona had ik ‘m toch wel gekocht. Het bespaart, maar geeft ook veel werkplezier.’

De pauzes in de bedrijfskantine zijn wel in tweeën gedeeld om 1,5 meter te garanderen als er meer personeel tegelijk aan de slag is.

Foto: Ellen Zwagerman

Elke machine is coronaproof te maken

Brancheorganisatie Cumela en LTO’s Werkgeverslijn wijzen erop dat de coronamaatregelen ook in de land- en tuinbouw gehandhaafd moeten worden. Dat vergt onder meer aanpassingen aan machines. Wim Kooiman van Nanne Kooiman Mechanisatie zag zijn kans schoon.

‘Ik dacht eerst dat er wel een gedoogbeleid zou komen vanuit de overheid, maar dat was dus niet zo’, aldus Kooiman.

Het bedrijf uit Andijk is gespecialiseerd in machines voor de vollegrondsgroenteteelt. ‘Toen hebben we coronaschermpjes ontworpen die op vrijwel iedere machine met meermansbediening te monteren zijn’, laat de ondernemer weten.

Naast plantmachines levert Nanne Kooiman Mechanisatie ook mechanische onkruidbestrijding, bemestingssystemen, machines voor grondbewerking, hydrauliek en wikkelmachines voor vliesdoek en wildnet.

Ook in busjes

De klanten hebben tijdens deze coronacrisis vaak één ding gemeen, zag Kooiman. ‘Medewerkers komen veelal gezamenlijk naar de werkplek. Omdat de politie actief handhaaft, bouwen we de schermpjes ook in bij busjes’, zegt hij.

Of deze scheiding ook in een gesloten voertuig aan de overheidseisen voldoet, is niet helemaal duidelijk. Kooiman heeft wel al zo’n 160 coronaschermen à 90 euro per stuk verkocht. ‘De schermen zijn gemaakt van doorzichtig flexibel zeildoek en geven zeker veiligheid’, besluit de ondernemer.

Medeauteur: Remco van der Meij