Mesdagfonds: verkeer grotere natuurbelasting dan boer

Het stikstofonderzoek werd donderdagmiddag gepresenteerd in Den Haag. Op verzoek van het Mesdag Zuivelfonds hebben onderzoeksjournalist Geesje Rotgers en zelfstandig onderzoeker Richard Zijlstra zich gebogen over de begin dit jaar vrijgegeven stikstofdata en RIVM-model.

Kern van het contra-onderzoek is het uitgangspunt van commissie-Remkes dat de landbouw goed is voor 46 procent van de totale stikstofdepositie in heel Nederland. Die grafiek domineert volgens Rotgers momenteel het stikstofdebat. Volgens haar had commissievoorzitter Johan Remkes alleen moeten kijken naar Natura 2000-gebieden, omdat het stikstofprobleem daar speelt bij de achteruitgang van de natuur.

Neerslag landbouw 25,1 procent

In hun eigen onderzoek hebben Rotgers en Zijlstra zich beperkt tot de stikstofdepositie op natuurgebieden. Zijlstra, die rekende met exact dezelfde data, model en weersinvloeden als het RIVM, komt voor de bijdrage van de landbouw op de natuurgebieden uit op 25,1 procent.

Dat is een aanzienlijk lagere belasting dan waarmee de stikstofaanpak van dit kabinet wordt vormgegeven. Het verkeer is met 41,5 procent een veel grotere boosdoener, blijkt uit de Mesdag-analyse.

Zijlstra zag in de modellen dat de uitstoot van de binnenvaart goed zichtbaar is bij de knelpunten van de Lek en de Rijn. 'Veel uiterwaarden grenzen aan natuurgebieden. Het verbaasde me dat deze depositie zo scherp zichtbaar is', zei hij.

Kritiek tijdens presentatie

Kritiek op de uitkomsten van het Mesdag-onderzoek kwam al tijdens de presentatie op gang. Zo zouden Rotgers en Zijlstra en ook grote wateroppervlakken als het IJsselmeer, de Waddenzee, stukken Noordzee en de Oosterschelde hebben meegenomen in hun berekeningen.

Daarmee verschilt dit uitgangspunt van dat van het RIVM. Door deze 'verdunning' van de uitstoot over een groter gebied zou een minder groot deel van de stikstofneerslag in natuurgebieden wordt toegeschreven aan de landbouw. Zijlstra erkent dat het wel of niet meetellen van de grote wateroppervlakken de verschillen in uitkomst kunnen verklaren.

Ondanks dat laatste twistpunt houden Rotgers en Zijlstra vast aan hun kritiek op het Adviescollege Stikstofproblematiek van oud-minister Johan Remkes.

Model maakt virtuele voorspelling

Met het RIVM-model, dat in feite een virtuele voorspelling maakt van de stikstofdepositie uit een bepaalde bron, toonden zij de natuurwinst aan als de overheid zou besluiten om Shell in Pernis weg te saneren. Dit zou 3,3 miljoen kilo stikstofoxide per jaar schelen, oftewel 55 gram per hectare per jaar, maar een milieuwinst van slechts 0,2 procent.

Het saneren van een melkveebedrijf zou volgens hetzelfde model vlak rond het bedrijf een milieuwinst van slechts 0,03 procent opleveren. Hiermee willen de onderzoekers aantonen dat het dure opkoopbeleid, waarmee de overheid de stikstofcrisis wil tackelen, geen zoden aan de dijk zet als het gaat om natuurwinst. 'Ook het saneren van zogenaamde piekbelasters heeft nauwelijks effect', zegt Zijlstra.

Daarmee sluiten de onderzoekers aan bij de oproep van Mesdagfonds-voorzitter Jan Cees Vogelaar. Die vindt dat zowel commissie-Remkes als de politiek zich ondeskundig heeft getoond. Hij pleitte voor een parlementaire enquête naar de stikstofproblemen.

Door overheid baan verloren

'De bouw is volgens onze analyse verantwoordelijk voor maar 0,1 procent van de stikstofdepositie op natuurgebieden. Maar door het zwakke optreden van de overheid zijn al wel bouwbedrijven failliet gegaan en hebben mensen hun baan verloren', zegt Vogelaar.

Volgens Vogelaar is nog veel onbekend over de stikstofneerslag. De Universiteit van Amsterdam (UvA) gaat in opdracht van het fonds drie jaar onderzoek doen naar de bronnen van stikstofdepositie. Het moet daardoor straks mogelijk zijn om de stikstofneerslag in een gebied toe te wijzen aan een specifieke bron.

De modellen van het gezondheidsinstituut RIVM noemt Vogelaar een 'virtuele stikstofgame'. 'Of het de werkelijkheid benadert, weten we niet.'

Niet goed begrepen

Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB), die de stikstofzaak bij de Raad van State aankaartte, vindt dat de Mesdagfonds-onderzoekers 'op te veel punten de materie niet goed hebben begrepen'. Voorzitter Johan Vollenbroek oordeelt dat de presentatie die de onderzoekers gaven in Den Haag 'rammelt en op punten intern tegenstrijdig is'. Hij noemt bijvoorbeeld de stelling dat ammoniak heel dichtbij de bron terecht zou komen onjuist. 'Verspreiding vindt plaats tot op vele tientallen kilometers.'

Een ander voorbeeld vindt MOB dat de onderzoekers enerzijds stellen dat het verkeer - inclusief scheepvaart - 41 procent van de stikstofneerslag in de natuur veroorzaakt, maar tegelijkertijd stellen dat snelheidsbeperking op wegen nauwelijks iets oplevert. 'Het is het één of het ander. Als Mesdag gelijk heeft, zou dit pleiten voor dag en nacht maximaal 90 kilometer per uur rijden en de invoering van rekeningrijden.'