Van Arendonk pleit voor ruimte voor innovatie bij fokkerij

Achtergrond Varkens Jos Thelosen 13 feb 2020 om 06:30uur

Een betere veefokkerij geeft een stralender dierlijk leven. Met dat doel voor ogen is het volgens Johan van Arendonk van Hendrix Genetics noodzakelijk om de diversiteit aan oplossingsrichtingen te koesteren. 'Maar laat ruimte voor het inzetten van innovatieve technologieën.'

Van+Arendonk+pleit+voor+ruimte+voor+innovatie+bij+fokkerij

Voor Johan van Arendonk, hoofd innovatie en technologie bij Hendrix Genetics, is het helder waar fokkerijorganisaties het allemaal voor doen: het duurzaam voeden van de wereldbevolking. Met het fokken van vee is de ecologische footprint van zuivel en vlees steeds verder verlaagd.

'Bij varkens en pluimvee is die footprint in veertig jaar tijd gehalveerd. Het moderne varken en de moderne kip hebben de helft van de eiwitgrondstoffen nodig in vergelijking met hun soortgenoten in 1980', zegt Van Arendonk. Hij was een van de sprekers tijdens de Vaarkamplezing op 30 januari in Utrecht.

Juiste ontwikkelingsrichting

De innovatiemanager bestempelt deze ontwikkelingsrichting naar een kleinere footprint als de juiste. 'Dus we houden vast aan wat we al doen en proberen andere kenmerken te verbeteren. Maar ik ontken niet dat er in het verleden ook wel het een en ander mis is gegaan bij het fokken van dieren', zegt hij.

Gentechnologie kan welzijnsvriendelijke oplossingen bieden

Johan van Arendonk, hoofd innovatie en technologie bij Hendrix Genetics

'Toch moet er altijd ruimte worden gelaten voor veranderingen in de fokkerij. Grenzen verleggen is en blijft nodig om met fokkerij het produceren van voedsel verder te verduurzamen', stelt Van Arendonk.

Verschil fokkerij bij vee en gezelschapsdieren levensgroot

Het fokken met dieren of het nou landbouwhuisdieren of gezelschapsdieren betreft, het is altijd in het belang van de mens. Het belang van het dierenwelzijn in die twee dierenbranches is heel anders. Bij de veefokkerij is het doel om steeds productievere en efficiëntere dieren te krijgen die gezond zijn en presteren in bepaalde houderijsystemen. Dieren die bestemd zijn om de mens te voeden en waarmee de boer zijn inkomen verdient. Professionele organisaties zijn verantwoordelijk voor de fokkerij. Bij het fokken van gezelschapsdieren gaat het vaak om individuele belangen. Mensen zijn bijvoorbeeld gecharmeerd van extreme kenmerken, zoals korte snuiten, kale of miniatuurdieren. Broodfokkers vullen die marktwensen in, maar het welzijn en de gezondheid van die dieren is er niet altijd mee gediend. De populariteit van raszuivere dieren kan als bijeffect inteelt hebben waardoor erfelijke afwijkingen worden doorgegeven. De faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht heeft Fit2Breed ontwikkeld om het fokken van gezonde gezelschapsdieren in goede banen te leiden. Aandoeningen van fokdieren worden centraal geregistreerd en paringsadviezen worden gegeven op basis van DNA-testen en genotypering.

Geen grens op aantallen

'Stel dat er een grens wordt getrokken voor het maximaal aantal geboren biggen per worp. Dat aantal zou dertig jaar geleden anders zijn dan nu. Zeugen van nu zijn zelfredzamer, de voeding is verbeterd en de stallen zijn comfortabeler', benadrukt Van Arendonk. 'Daarom denk ik nooit in het begrenzen puur op aantallen. Het gaat om de balans vinden en blijven ontwikkelen.'

In de fokkerij ziet Van Arendonk een prominente rol weggelegd voor nieuwe technologieën. Onder meer het gebruik van technieken om gewenste veranderingen in genetisch materiaal aan te kunnen brengen.

Gene editing

'Gene editing is een fantastische ontwikkeling voor de wetenschap. Zo kunnen onderzoekers verder komen in het begrijpen van de functies van het DNA', betoogt de innovatiemanager.

• Lees ook: Gene editing staat nog in kinderschoenen

'Maar ruimte om dierlijke genen te doorgronden en er verantwoord mee te experimenteren, moet worden gegund. Europa moet gentechnologie omarmen. Het duurt nog zeker vijf jaar voordat gene editing rijp is voor toepassing in de praktijk. Ondertussen kan de dialoog plaatsvinden over wat wel en niet kan.'

Duurzaamheid

Duurzaamheid kent volgens Van Arendonk veel dimensies en is uitdagend voor fokkerijorganisaties. 'Er is nooit één oplossing om de vraag naar dierlijke producten in de verschillende werelddelen op een verantwoorde manier in te vullen. Diversiteit is nodig om aan te sluiten op de lokale omstandigheden.'

Een voorbeeld zijn langzaam groeiende vleeskuikens met meer leefoppervlak per dier voor de Noordwest-Europese consument. Deze dieren scoren een plus op dierenwelzijn, maar het kost extra voer per kilo vlees. Bij kippen in Kipster en Rondeel kunnen we leren van hoe dat dier gedijt bij die manier van houden om vervolgens weer een stap te kunnen zetten in de fokkerij.

Verantwoord

'Fokkerijorganisaties spelen met een breed scala aan oplossingsrichtingen continu in op het duurzaam voeden van de wereld. Stel dat de vraag naar dierlijke producten afneemt, dan nog blijft de opgave hoe je dat verantwoord wilt doen', stelt de innovatiemanager.

'Aan bijvoorbeeld geen ingrepen meer doen zoals snavelbehandelingen of castratie moet de fokkerij ook een steentje bijdragen. Bij het maatschappelijke probleem van het doden van eendagshaantjes kan gentechnologie mogelijk een welzijnsvriendelijke oplossing bieden.'

Sensoren

In de veehouderij spelen sensoren en het verzamelen van individuele diergegevens een steeds belangrijker rol. Sensoren maken het veehouders makkelijker om grote groepen dieren beter te managen. Zo zijn ze in staat zieke dieren vroegtijdiger op te sporen. Dat dient het dierenwelzijn en ze hoeven minder antibiotica te gebruiken.

Innovaties zoals het Familievarken juicht Van Arendonk toe. 'Dat houderijsysteem zal nooit de oplossing voor een duurzame voedselvoorziening worden, maar het volgen van zelfredzame zeugen en hun biggen via sensoren in dat systeem levert veel informatie op', zegt hij.

Sociale varkens

'Over het gedrag van individuele dieren in een familiegroep kunnen we veel leren en die datastroom kunnen we benutten voor het fokken van gezonde sociale varkens.'

• Lees ook: Het Familievarken' is buitenkans voor Bekkers

Dialoog aangaan en wereldkampioen dierenwelzijn worden

De Vaarkamplezing werd 30 januari voor de vierde keer gehouden in Utrecht en stond in het teken van de fokkerij. De eerste editie vond plaats in 2014. De lezing is ontstaan als eerbetoon en herinnering aan Henk Vaarkamp, die in 2011 plotseling overleed. Hij was onder meer voorzitter van de Raad voor Dierenaangelegenheden en hoogleraar bij de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. In de ogen van de wetenschapper zou Nederland wereldkampioen dierenwelzijn moeten worden. Hij streefde meer ambities na: Nederland positioneren als een internationale koploper en vernieuwer in de productiegerichte dierhouderij. Maar gaat een beter dierenwelzijn niet ten koste van de productiviteit, de duurzaamheid en de prestaties, vroeg Vaarkamp zich af. En wat is ieders verantwoordelijkheid in de zoektocht naar een duurzame dierhouderij? Het aangaan van de dialoog zonder taboes en het betreden van lastige terreinen werd voortaan een Henk-Vaarkamp-dialoog genoemd. In de lezingen staat de maatschappelijke acceptatie van de dierhouderij centraal. Doel is om de dierhouder en dierenarts, wetenschap en praktijk en de politiek met elkaar in verbinding te brengen.