Rabobank Zuid-Limburg Oost pleit voor korte keten

'Nooit meer honger.' Direct na de Tweede Wereldoorlog was dit het adagium van Sicco Mansholt, de toenmalige minister van Voedselvoorziening. Het landbouwbeleid van destijds bleek een voedingsbodem voor een sterk groeiende agrarische sector in Nederland in de tweede helft van de twintigste eeuw. Maar het maatschappelijke en politieke klimaat lijkt driekwart eeuw later te keren.

Gulpener bierbrouwerij is een aansprekend voorbeeld van een succesvolle korte keten

Alphons Kurstjens, directievoorzitter Rabobank Zuid-Limburg Oost

Intensieve voedselproductie gaat gepaard met een terugloop aan biodiversiteit en leidt tot diverse problemen. En de grootschalige im- en export zorgen voor een grote ecologische voetafdruk, weet Alphons Kurstjens nog uit zijn tijd als directievoorzitter van Rabobank Amsterdam.

'We hebben door Wageningen University & Research laten berekenen wat het kost aan transportkilometers om een gemiddelde Amsterdamse maaltijd in huis te krijgen. 33.000 kilometer', zegt Kurstjens. Een oplossing ligt deels verscholen in lokaal voedsel. 'Het veelgehoorde 'waar komt ons voedsel vandaan?' creëert een nieuwe vraag in de markt. Maar die regionale voedselmarkt, met bijbehorende logistiek, distributie en veilingen, bestaat niet meer.'

Is de Zuid-Limburgse situatie vergelijkbaar met de Randstad?

'Ja. We hebben hier zo'n 600.000 inwoners. De vraag naar lokaal geproduceerd voedsel zal groeien. Voor deze toeristische regio is ook een gezonde gemengde agrarische sector met een divers landschap van groot belang.'

Hoe kunnen boeren en tuinders een regionale markt bedienen?

'Dat is een complex vraagstuk. Het ontbreekt aan een regionale infrastructuur en bijna iedereen produceert direct voor de wereldmarkt. Hoe mooi zou het zijn als de aardappelen die we hier eten ook echt uit Zuid-Limburg komen en we eigen melk hier zouden verwerken?'

Binnen het LOF-programma proberen boeren en tuinders en zorginstellingen samen een korte keten op te zetten. Met aandacht voor gezond voedsel van lokale bodem en een eerlijke prijs. Hoe beoordeelt u dit?

'Het is heel interessant om de vraag naar voedsel, vanuit het bedrijfsleven of de zorg, eerst te bundelen. Schaalgrootte is nodig om het logistiek interessant te maken. In feite is het aanboren van de regionale markt een systeemverandering. Die zal niet van vandaag op morgen gerealiseerd zijn.'

Wat is daar zo lastig aan?

'Ondernemers moeten het allemaal zelf organiseren, buiten het reguliere systeem om. Dat vraagt om enorme inspanningen en investeringen die misschien pas op langere termijn terugverdiend kunnen worden.'

Wat is de betrokkenheid van Rabobank bij het LOF-programma?

'We ondersteunen de masterclasses en bootcamps die agrariërs en potentiële afnemers met elkaar om tafel brengen. Als individuele fruitteler of melkveehouder kun je onmogelijk ineens een regionale markt gaan bedienen. Daar heb je samenwerkingen voor nodig.'

Wat is jullie belang om hieraan bij te dragen?

'Een belangrijk deel van onze klanten zijn boeren en tuinders. Vanuit onze missie ondersteunen we ze in de huidige transitie waarin ze zitten, mede om ook tot betere verdienmodellen te komen. Als het goed gaat met hen, dan is dat ook beter voor de bank. Hier zit dus ook een stukje eigenbelang in.'

Boeren en tuinders hebben zich de afgelopen tijd kritisch uitgelaten over Rabobank, vooral vanwege de financiering van uitbreidingen van de productie voor de wereldmarkt. Trekt u zich deze kritiek aan?

'Als bank kunnen we ook niet in een glazen bol kijken. In elk geval heeft dit Nederland gebracht tot een topspeler in de agrifoodmarkt. Nergens is de productie zo efficiënt en geavanceerd als in Nederland. Daarin zijn we gidsland. Nu zien we ook de kentering. De landbouw draagt bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot en de problematiek met stikstof hebben we inmiddels helder op het netvlies.'

Kent u een aansprekend voorbeeld van een succesvolle korte keten in Limburg?

'De Gulpener Bierbrouwerij. Deze is eind jaren negentig gestart met de inkoop van grondstoffen bij lokale boeren. Nu wordt er bier gebrouwen met gerst, tarwe, rogge en spelt uit de directe omgeving. Zo'n dertig akkerbouwers hebben zich verenigd in de coöperatie Triligran en krijgen een eerlijke prijs voor hun producten.

'De brouwerij gebruikt water uit eigen bronnen en duurzaam opgewekte energie. Het is de meest duurzame brouwerij van speciaalbier van Europa. Dit voorbeeld laat zich vertalen naar regionale wijn, zuivel en regionaal vlees.'

Bent u tegen verdere schaalvergroting?

'Ik ben vóór verschillende verdienmodellen voor boeren en tuinders. Ze kunnen produceren voor de globale, de nationale én de regionale markt. Als een agrarisch ondernemer stopt, kan een ander best groeien. Ik hoop dat we als land zelfvoorzienend blijven met onze voedselproductie en oog hebben voor de innovatie en werkgelegenheid die de land- en tuinbouw creëert.

'Daarnaast is een aantal producten heel geschikt om hier te produceren en exporteren. Tegelijkertijd moeten we de kwalijke gevolgen van de productie niet uit het oog verliezen. Ik ben zelf geen expert die uitspraken kan doen over hoeveel we precies in Nederland kunnen produceren. De kern van het verhaal is volgens mij het vinden van een nieuw evenwicht.'