Boeren en Rabobank vechten over komst fosfaatwet

De invoering van het fosfaatrechtenstel per 1 januari 2018 was een zware tegenvaller voor veel melkveehouders. Uitbreidingsplannen konden van tafel, een gedwongen krimp van de melkveestapel bleek onvermijdelijk.

De Fosfaatwet melkveehouderij bevat de referentiedatum 1 juli 2015. Het aantal dieren dat toen op een bedrijf aanwezig was, werd bepalend voor de toegekende fosfaatrechten. Eén uitgangspunt voor alle ondernemers lijkt rechtvaardig.

Maar boeren die in de zomer van 2015 bezig waren met de bouw van nieuwe stallen om zo ruimte te scheppen voor vergroting van hun veestapel, denken daar anders over. De stallen werden gebouwd, maar het geplande aantal koeien zou er niet in komen.

Hindernis

De enige mogelijkheid om de nieuwe stal toch vol te krijgen, is de aankoop van dure fosfaatrechten. Dat blijkt voor veel boeren een niet te nemen hindernis na de forse investering in de nieuwbouw. Maar met halflege stallen wordt het ook onmogelijk om de gedane investeringen rendabel te krijgen.

In deze worsteling richten tien melkveehouders zich nu op hun kredietverstrekker, de Rabobank. Die gaf wel een lening voor uitbreiding van het bedrijf, maar waarschuwde niet voor komende beperkingen. Verzaking van de zorgplicht van banken, luidt hun beschuldiging.

Omdat de Rabobank geen (mede)schuld erkent, volgt een gang naar de rechter. Nog in januari wordt een dagvaarding ingediend tegen de bank, meldt de advocaat van de tien melkveehouders, Olivier van Hardenbroek van advocatenkantoor Delissen Martens.

Uitspraken van Rabodirecteur

'Deze individuele boeren hebben de fosfaatwetgeving niet zien aankomen. Maar de Rabobank wist al vijf jaar dat er maatregelen gingen komen om de fosfaatproductie te beperken', stelt Van Hardenbroek. Hij baseert zich op uitspraken in 2017 van Ruud Huirne, toenmalig directeur Food & Agri bij de Rabobank, tijdens een hoorzitting van de Eerste Kamer.

Huirne refereerde in die bijeenkomst aan 'het toch wel statische plafond van fosfaat' en hoe daar in de praktijk mee moest worden omgegaan. Van Hardenbroek meent hiermee te kunnen bewijzen dat ook de Rabobank wist dat er beperkende maatregelen zouden komen.

Risico

'De bank had dat kunnen voorzien. Het was een potentieel risico en dat hadden ze moeten benoemen bij de gesprekken over uitbreidingsplannen waarvoor de bank krediet verstrekte', meent de advocaat. Het hoort volgens hem bij de zorgplicht die banken hebben ten opzichte van hun klanten.

De Rabobank ziet dat anders. Een woordvoerder wil niet concreet ingaan op het verwijt zo lang geen dagvaarding is ontvangen. Maar ze licht wel toe wat aan de orde komt in gesprekken met ondernemers die krediet willen opnemen voor een nieuwe investering.

Buffer

Daarbij gaat het, naast de actuele liquiditeits- en investeringsruimte bij de ondernemer, ook over de vraag of de klant na de nieuwe lening voldoende buffer overhoudt om mogelijke tegenslagen op te vangen. Dat kunnen tegenvallers van allerlei aard zijn, maar het is volgens de woordvoerder 'geen checklist van alle mogelijkheden die in de glazen bol zitten'.

In een eerdere reactie wees de Rabobank nadrukkelijk op de verantwoordelijkheid van de ondernemer. 'Uiteindelijk bepaalt die zelf of hij de beschikbare investeringsruimte wil benutten. Dat is onderdeel van het ondernemersrisico', aldus de verklaring.

Ondernemer is professional

Bovendien is er verschil tussen de algemene zorgplicht en de bijzondere zorgplicht die alleen voor particuliere klanten geldt. 'Een melkveehouderij is een onderneming en (zakelijke) professionele partij en kan niet met een particulier of consument worden gelijkgesteld. Ondernemers en professionele partijen worden geacht zelf afdoende over hun belangen te kunnen waken', meldde de Rabobank.

Het brengt Van Hardenbroek niet af van zijn stelling dat de bank de ondernemers op een verkeerd spoor heeft gezet. De individuele ondernemer heeft bij het realiseren van zijn uitbreidingsplannen 'gedwaald' omdat hij niet wist van naderende fosfaatmaatregelen. De Rabobank wist dat volgens de jurist wel.

Compensatie

'Daarom gaan we compensatie vorderen voor het als gevolg van de dwaling geleden nadeel.' Van Hardenbroek ziet goede kansen voor een gerechtelijk oordeel dat de schade ten minste voor een deel is toe te rekenen aan de Rabobank.