Slimme boeren boeren slimmer

De stikstofcrisis maakt ons weer eens duidelijk hoezeer de grote maatschappelijke vragen met elkaar verbonden zijn. Klimaat, energietransitie, water, voedsel, gezondheid – dit alles kun je niet los van elkaar zien en al helemaal niet los van elkaar aanpakken.

En ja: natuurlijk zal de veestapel op termijn kleiner worden. Maar niet in één keer met de botte bijl halveren. We zitten we nu op een punt dat we kunnen vernieuwen – en wel zodanig dat we milieu en klimaat dienen en ook de boer een goede boterham kan verdienen.

De oplossing klinkt paradoxaal, maar denk je eens in: wat als we naast de grootschalige melkproductie – ver van natuurgebieden – kleinere regionale ketens opzetten, die de boeren een alternatief verschaffen en dat dan uitgerekend midden ín de natuurgebieden?

Westerkwartier

In het Westerkwartier hebben we gekeken naar andere manieren van vleesproductie: in een regionale rundvleesketen en dus samen met natuurbeheerders. Daarvoor benutten we de kalveren die anders tegen vaak lage prijzen worden verkocht als 'restproduct' van de melkveehouderij. Nu blijven ze in de regio. Ze worden ingezet bij natuurbeheer en als duurzaam regionaal geproduceerd rundvlees verkocht.

Om dit voor elkaar te krijgen, hebben (melk)veehouders, natuurbeheerders, vleesverwerkers, vleesverkopers en ook afnemers in februari een nieuwe coöperatie voor hun natuurkudde opgericht. Voor elk van hen levert deze samenwerking in potentie voordeel op.

De melkveehouders kunnen naast melk nu ook vlees produceren en verhandelen. De natuurbeheerder kan door middel van begrazen met minder maaien de natuurdoelen in het terrein behalen. Slachters en slagers in de regio verwerken het vlees dat regionaal wordt afgezet en geconsumeerd. Met dit initiatief kunnen we nieuwe waarden creëren met een product dat tot nu toe vooral een restproduct is.

Slimmer dan botte bijl

Is dit niet slimmer dan met de botte bijl het aantal boerenbedrijven te halveren? Ja, er is nog een hoop uit te zoeken. Maar hoe dan ook is de oprichting van de rundvleescoöperatie een stap op weg naar een integrale duurzame landbouw die is ingebed in een natuurlijke omgeving.

Er zijn nog veel vragen te beantwoorden en nieuwe wegen te ontdekken over het oprichten en ontwikkelen van een multistakeholder-coöperatie waarbij de leden wel eenzelfde doel hebben, maar ook verschillende belangen. Met de betrokkenheid van de Gebiedscoöperatie Westerkwartier en het lectoraat Duurzaam Coöperatief Ondernemen van de Hanzehogeschool Groningen hebben we toegang tot kennis en expertise en kunnen we gebruikmaken van denkkracht van studenten en experts.

Een aantal koplopers heeft al de Natuurvleescoöperatie Westerkwartier opgericht. Tegelijkertijd willen zij criteria ontwikkelen om hun eigen duurzaamheid te meten en dit financieel te vertalen. Zo is in een coöperatief leerproces een methodiek en een 'tool' te ontwikkelen, die je weer als opstap voor andere productketens kunt gebruiken. Wie aan dit onderzoek kan bijdragen, is van harte welkom.

Auteurs:
Maarten Groeneveld (Gebiedscoöperatie Westerkwartier), Sabine Lutz en Willem Foorthuis (Hanzehogeschool Groningen) en Alex Datema (Natuurvleescoöperatie Westerkwartier). Eerder verschenen in Dagblad van het Noorden.