Boer heeft ruggensteun nodig voor omslag

Dat blijkt uit het rapport 'financierbaarheid van natuurinclusieve landbouw', dat het Nationaal Groenfonds in opdracht van het ministerie van LNV heeft opgesteld. (Te downloaden onderaan dit artikel.)

In het onderzoek zijn praktijkvoorbeelden onderzocht. Op basis daarvan zijn door opstellers Jac Meter en Dick Boddeus aanbevelingen gedaan om ondernemers te helpen. Dit onderzoek is bedoeld als onderdeel van groter onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving en het Nationaal Groenfonds.

De onderzoekers constateren dat onder boeren interesse is in natuurinclusieve landbouw. Als zij hun bedrijfsvoering willen aanpassen, lopen ze tegen een aantal knelpunten aan. De drie grootste drempels gaan over grondeigendom, de afzetmarkt en de overdracht van stoppende op startende boer.

Bodem is belangrijk

Bij natuurinclusieve landbouw is de bodem een belangrijke factor. Juist voor bijvoorbeeld biologische teelten is het van belang dat de bodem meerjarig bewerkt kan worden. Dit vraagt om langjarige pachtafspraken of, bij aanschaf, een gunstige financieringsregeling. De verwachting is dat bij omschakeling de opbrengst in elk geval in de aanloopjaren lager is dan voorheen.

Financieringsspecialist Meter van het Nationaal Groenfonds ziet ook belemmeringen bij aanschaf: relatief hoge grondprijzen bij een minder snel (of niet) stijgende opbrengst per hectare. Banken vragen om hogere aflossingen als de risicoperceptie toeneemt. Dat heeft ook hogere kosten tot gevolg.

'Oplossingen kunnen liggen in nieuwe vormen van pacht', zegt Meter. Hierbij wordt grond enkel beschikbaar gesteld als bepaalde duurzame doelen worden gehaald. En soms is dat gekoppeld aan korting op de pachtprijs. ASR, de grootste particuliere grondbezitter van Nederland, is ook al beperkt betrokken bij natuurinclusieve landbouw. Deze zet grond in voor een 'maatschappelijk rendement' en is bereid een geringere bijdrage te vragen van boeren.'

Alternatieve financiering

Een andere oplossing ziet Meter in alternatieve financiering. Daarbij financiert het Groenfonds een deel van investering samen met de huisbankier. Die bank neemt, als het project zich bewezen heeft, de financiering van het fonds over.

Als voorbeeld noemt de financieringsspecialist Boerderij De Hooilanden. 'Deze werkt natuurinclusief. Toen de verpachter zijn land wilde verkopen, moest de boer het overnemen. De kosten waren te hoog. Daarom besloten ze een grondcoöperatie te vormen die de grond koopt en natuurinclusief verpacht. Deelnemers kunnen een aandeel nemen. Het Nationaal Groenfonds financiert de coöperatie, totdat er genoeg participanten zijn.'

De afzetketen speelt ook een rol, stelt Meter. 'Als bedrijven natuurinclusief produceren, kan dit vaak niet uit tegen gewone prijzen. Marktpartijen moeten een ander kanaal creëren om die producten af te zetten, bijvoorbeeld de biologische supermarkt. Er zijn initiatieven die duurzaamheid belonen, zoals de biodiversiteitsmonitor waarbij beloningen worden gestapeld.'

Bedrijfsoverdracht vaak een drempel

Tot slot is de bedrijfsoverdracht vaak een drempel voor de overstap naar natuurinclusieve landbouw. 'Een boer die dertig jaar heeft geïnvesteerd in weidevogelbeheer, wil zijn bedrijf verkopen aan een boer die dat wil voortzetten. Maar het zijn juist de grootste boeren die het kunnen kopen. Dat betekent het einde van zijn jarenlange beheer.'

Een oplossing kan zijn dat het Groenfonds maatwerkfinanciering verstrekt aan een partij die de grond natuurinclusief gaat inzetten. Meter denkt dat overleg met banken, afzetorganisaties en verpachters nodig is om de transitie in gang te zetten. 'Het blijft maatwerk.'