Green Deal tussen consument en boer

'Consument neemt zijn verantwoordelijkheid.' Het staat er zo eenvoudig, deze aanbeveling uit het rapport 'Goed boeren kunnen boeren niet alleen' van de Taskforce Verdienvermogen. Landbouwminister Carola Schouten wil 'een eerlijke prijs voor goede, veilige producten die op een duurzame manier zijn geproduceerd'. Maar wat is eerlijk? Boerendemonstraties, rapporten en debatten volgen elkaar in hoog tempo op, maar gaan eigenlijk over deze vraag.

De nieuwe Europees Commissaris voor landbouw Janusz Wojciechowski definieerde vorige week in het Europese Parlement de groene landbouw. 'Ik ben tegen intensieve, industriële landbouw', zei hij. Zijn opdracht van Ursula von der Leyen, de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie: zorgen voor gezondere en duurzamere voedselproductie.

Tijdens de hearing van drie uur lang vergat Wojciechowski dat ene woord: consument. In een bijzinnetje gaf hij nog wel toe: de markten zijn vrij. Ja, want kranten worden gevuld met artikelen over hoe het anders moet met de land- en tuinbouw. Maar ik sla dezelfde krant om en ziedaar: 'hoogste kwaliteit, laagste prijs' of 'bonusaanbieding'. Dat is de realiteit.

Schouten wil daarom een omslag in denken en doen. Volgens mij moet ze nu in gesprek met Frans Timmermans en Diederik Samsom. Zij gaan de komende honderd dagen in Brussel aan de slag met een Green Deal. Zij praten over 'fairness'. Dat betekent volgens mij dat je boeren en tuinders niet laat zitten met meer beperkingen en minder geld. Duurzaamheid is niet gratis.

Geld uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid? Dat gaat nu al naar boeren. Ooit bedoeld als inkomensvangnet. Maar Nederland wil erop korten.

Efficiënter boeren dan? Dat doen we al. Sommigen vinden het te intensief. Schaalvergroten? De rek is eruit. Blijft over: de markt. De consument. Die gaat echt niet meer betalen door een fancy dashboard. Etiketten zijn al onleesbaar. Ik richt me maar even op filosoof en econoom Adam Smith: er moet een onzichtbare hand komen die de vrije markt tot duurzamere, iets minder goedkope keuzes brengt.

LTO is daarom bezig met de nieuwe Wet ruimte voor duurzaamheidsinitiatieven die bedrijven ruimte moet bieden voor samenwerking voor duurzaamheid en zo de harde mededinging moet omzeilen. Ik put daarbij hoop uit het wereldwijde debat over marktwerking. Grote Amerikaanse bedrijven riepen in augustus op tot hervorming van kapitalisme. Het gaat niet meer alleen over aandeelhouders.

'Fairness' dus, ook voor boer en tuinder.

@KJOsinga