Veredelaar die miljard levens redde

Een Amerikaanse senator noemde Borlaug 'de eerste mens in de geschiedenis die 1 miljard levens heeft gered'. Een één met negen nullen – en dan toch die geringe waardering.

Tijd voor een rehabilitatie van deze gigant die op 12 september 2009 stierf. Wat heeft Borlaug gepresteerd waarvoor wij hem nog steeds dankbaar moeten zijn? Dat verhaal begint in 1944. De locatie is een arm en hongerig Mexico. Aan Borlaug de opdracht om aan die ellende een einde te maken.

Hogere opbrengsten

Lokale boeren nieuwe landbouwmethoden leren, was de officiële taak die de Rockefeller Foundation Borlaug meegaf. Maar hij had een eigen plan: betere gewassen ontwikkelen met hogere opbrengsten. Begrijpelijk gezien zijn jeugd.

Die bracht deze boerenzoon door in Iowa, een van de staten die halverwege de jaren dertig werd getroffen door stofstormen en mislukte oogsten. Later werd het een levenstaak voor Borlaug om zulke rampspoed te voorkomen. Zelden zal een missie zo de verwachtingen hebben overtroffen als de zijne.

Aan de basis van zijn succes stond een tarweplant. Of eigenlijk: planten, want duizenden kruisingen waren nodig voor de dwergsoort waar Borlaug op uit was. Uiteindelijk had hij zijn variant met een korte steel. De voordelen waren immens. Korte stelen breken minder snel dan hoge als er een flinke wind opsteekt. Ook gaat er meer energie naar de plant dan naar de halm.

Reuzeprestatie

Een reuzeprestatie van deze doctor in de fytopathologie (plantenziektekunde) en genetica. Zijn doctorsgraad behaald Borlaug in 1942. Maar gewasveredeling was voor hem geen academisch vraagstuk. Er hingen mensenlevens vanaf.

Zijn inspanningen werden beloond: de opbrengst per hectare landbouwgrond spoot omhoog. Negen jaar nadat Borlaug aankwam, was de totale Mexicaanse oogst verzesvoudigd. Van een landbouwimporteur werd het land exporteur.

Borlaug herhaalde dit succes in Azië, waar in de vroege jaren zestig hongersnoden dreigden. Nu hadden mensen te eten die anders van de honger waren omgekomen. Tel alle overlevenden bij elkaar op en je komt uit op dat adembenemende getal van 1 miljard.

Nobelprijs

Het grote publiek was hiervan nauwelijks op de hoogte. De kenners wisten zijn prestaties wel op waarde te schatten. In 1970 kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede. Een bètawetenschapper in dezelfde eregalerij als Martin Luther King en Nelson Mandela is minder vreemd dan het lijkt. Zelf zei hij: 'Je kunt geen vreedzame wereld bouwen op lege magen en menselijk lijden.'

Hedendaagse boeren opereren in de lange schaduw van Borlaug. Je land inzaaien en lijdzaam afwachten wat de oogst wordt – dankzij hem is die tijd definitief voorbij. Landbouw vraagt om innovatie en slimme technieken. Die moet je dan wel mogen inzetten.

Boodschap

Beleidsmakers mogen zich de volgende boodschap van Borlaug dan ook aantrekken: 'De wereld heeft de technologie om op duurzame basis 10 miljard mensen te voeden. Het relevante vraagstuk van deze tijd is of het boeren en veefokkers wordt toegestaan om deze technologie te gebruiken.' Iets om over na te denken op de sterfdag van de man van 1 miljard.

Sebastien Valkenbergcultuurfilosoof