'Kan uw bedrijf wel een misoogst of prijsval aan?'

Risicohouding en risicoprofiel verschillen per persoon en organisatie. Iedereen reageert anders op mogelijke risico's. Wetenschapper Marcel van Asseldonk van WER analyseert die verschillen in risicohouding. Ook bekijkt hij welk profiel en welke strategie voor risicobeheersing hier het beste bij past.

De prijsvolatiliteit neemt toe en de opbrengsten schommelen sterker

Marcel van Asseldonk, risicospecialist van Wageningen Economic Research

Waar hebben we het over bij risicomanagement in de agrarische sector?

'We onderscheiden verschillende risicovormen voor de agrarische sector. We herkennen productierisico's. Daarmee bedoelen we de risico's die ervoor zorgen dat de productie in gevaar komt, bijvoorbeeld ongunstige weersomstandigheden. Verder zijn er prijs- of marktrisico's. Je kunt wel de fysieke opbrengst hebben, maar je moet de producten ook voor een bepaalde prijs op jouw afzetmarkt kunnen verkopen.

'En er is een categorie overige risico's. Dat kunnen bijvoorbeeld financiële risico's zijn. De rente of de valutakoers kan veranderen. Bedrijven met een hoge solvabiliteit kunnen dan een klap opvangen.

'Het kunnen ook institutionele risico's zijn. Daarmee bedoelen we dat de spelregels kunnen veranderen, bijvoorbeeld ten aanzien van gewasbeschermingsmiddelen. Tot slot is er ook nog een aansprakelijkheidsrisico voor de producten die een boer op de markt brengt.'

Nemen de risico's voor boeren en tuinders toe?

'Het algehele beeld is dat de risico's groter worden. Maar om die vraag echt te beantwoorden, moet je de situatie per ondernemer en per gewas bekijken. De prijsvolatiliteit neemt bijvoorbeeld toe en de opbrengsten schommelen ook sterker. Het prijsrisico is overigens groter dan het opbrengstrisico. We zien geregeld dat markten om politieke reden sluiten en dat heeft impact op de totale afzetmarkt.

'Ook door vaker voorkomende extreme weersomstandigheden nemen de risico's toe. Droogte hebben de meeste agrariërs na vorig jaar wel op het netvlies. Maar dat komt in principe niet vaak voor. Klimaatverandering kan overigens ook gunstige effecten hebben. Als het bij ons warmer wordt, nemen de opbrengsten iets toe.'

Nemen ondernemers de risico's serieus?

'Het draait vooral om bewustwording. Dat kan altijd beter. Boeren en tuinders weten over het algemeen wel wat de prijs- en productierisico's zijn. Maar dat is iets anders dan het kwantificeren van het risico, dus het inschatten van de kans dat zich iets voordoet en de omvang daarvan. Met name de risico's van gebeurtenissen die zich niet vaak voor doen, worden niet goed ingeschat.'

Waarom is risicomanagement belangrijk?

'Het is belangrijk voor de continuïteit van een agrarische onderneming. Voor een goed rendement op de lange termijn moet je ook rekening houden met een slecht jaar. Kan de onderneming dat dragen? Daar moet je in je plannen rekening mee houden.'

Wanneer moet een boer of tuinder aan risicomanagement doen?

'Als je het over risicomanagement hebt, dan gaat het om frequentie en omvang. Komt iets vaak voor en heeft het een kleine omvang, dan kun je maatregelen nemen op het bedrijf. Als de situatie andersom is, kun je het risico overdragen aan een andere partij. De droogte van vorig jaar is een mooi voorbeeld. Er zijn ondernemers die daarvoor een verzekering hebben afgesloten.

'Juist bij een kleine kans en een grote omvang moet je maatregelen nemen. De schade is te groot om op het bedrijf op te vangen. Daarmee zeg ik niet dat je je tegen alles kunt indekken, maar je kunt wel bewuste keuzes maken. Een ondernemer zou kunnen diversifiëren op het bedrijf, zodat hij niet van een teelt afhankelijk is. Of hij kan zorgen dat hij zelf een crisis kan opvangen, bijvoorbeeld door een reservering te maken.

Wat kan een ondernemer doen om risico's te verkleinen?

'Een ondernemer moet de belangrijkste risico's benoemen en zich vervolgens afvragen welke maatregelen hij kan nemen. Dat moet je eigenlijk ieder jaar evalueren. Houd je het bouwplan aan of maak je een combinatie met andere gewassen? Ga je je verzekeren? Sluit je prijscontracten af voor een deel van je gewassen?

'Voor het ene bedrijf is het makkelijker dan voor het andere. Het diergezondheidsfonds compenseert directe schade als gevolg van een besmettelijke dierziekte. Deelname is verplicht middels heffingen. Soms ontbreekt ook de mogelijkheid om bepaalde maatregelen te nemen.

'In de glastuinbouw en veehouderij maakt de keuze voor één product en schaalvergroting bedrijven kwetsbaar. Welke strategie je kiest is onderdeel van het bedrijfsmanagement. Daar staat een ondernemer niet in alleen in. De accountant of financier heeft daarin ook een rol.'

Is het mogelijk om elk risico uit te sluiten?

'Ondernemen is risico nemen, maar je moet je wel bewust zijn van het risico en de instrumenten die er zijn om met dat risico om te gaan. Het is daarna de eigen keuze van de ondernemer om te bepalen wat hij ermee doet.'