Droogte en telers houden middelen uit water

Een zoektocht naar 185 verschillende stoffen en normoverschrijdingen. Tussen april en oktober doet Wetterskip Fryslân iedere twee weken op acht plekken in Noordwest-Friesland metingen in middelgrote watergangen. De meetresultaten van 2018 zijn om over naar huis te schrijven: de akkerbouw realiseert een enorme reductie.

Volgens Mattie de Vries, medewerker van Team Monitoring van het waterschap, is de droogte vorig jaar de belangrijkste reden voor de goede resultaten. Minder neerslag betekent minder uitspoeling van middelen naar het oppervlaktewater. 'De metingen van vorig jaar bevestigen dat uit- en afspoeling door regen tegenwoordig de belangrijkste oorzaak van normoverschrijdingen is.'

Klein effect drift

'Je kunt tegelijkertijd concluderen dat boeren niet in de sloot spuiten', stelt Tineke de Vries, regiobestuurder van LTO Noord en lid van de stuurgroep Perceelsemissie in de hand. 'Uit de metingen blijkt dat het effect van drift klein is, terwijl we daar als plantaardige sectoren wel veel aandacht aan moeten besteden met driftarme doppen, drukloggers en spuitvrije zones.'

Tineke de Vries zelf loopt op het eigen akkerbouwbedrijf in Hallum voorop met het beperken van emissie. 'Het gaat om praktische maatregelen als een geulentrekker achter de frees of drempels in en om het perceel maken. Bij gewone buien zijn dat prima maatregelen, maar na een stortbui moet het water gewoon snel van het perceel.

‘Nulemissie is een utopie, toch moeten we er als sector wel naar streven. Daarmee geven we een signaal af aan de wetgever: kijk, wij willen wel’, vult de LTO-bestuurder aan.

Het waterschap focust zich in Noordwest-Friesland op de akkerbouw, mede omdat de uitspoeling van grasland beperkt en het areaal bloembollen relatief klein is binnen het beheergebied.

Schadelijk

De vele metingen zijn volgens Mattie de Vries nodig omdat moderne gewasbeschermingsmiddelen snel afbreken. 'Dat klinkt positief, maar in de tussentijd kunnen ze wel schadelijk zijn voor het waterleven en dat willen we voorkomen.'

Het waterschap vond in 2018 minder onkruidbestrijders in het oppervlaktewater en juist meer insecticiden. 'Dat wijst op een hogere ziektedruk', zegt de waterschapsmedewerker. De stof die het meest werd aangetroffen was schimmelbestrijder Fandango, die wordt gebruikt bij winter- en zomertarwe, winter- en zomergerst en uien.

Ook imidacloprid, inmiddels verboden omdat het in verband wordt gebracht met bijensterfte, is teruggevonden. 'Wij gaan ervan uit dat boeren het niet meer gebruiken, maar omdat deze stof langzaam afbreekt, is het nog jaren terug te vinden in het water. We weten dat elk stofje anders is en onder invloed van warmte of zonlicht ook weer anders afbreekt.'

Schoon water gezamenlijk belang

Volgens het waterschap is schoon water een 'gezamenlijk belang' en groeit de bewustwording bij boeren in rap tempo. 'Voor akkerbouwers is het zaak dat dure middelen niet wegstromen of dat ze uiteindelijk bij wet verboden worden', zegt Mattie de Vries.

LTO-regiobestuurder Tineke de Vries is blij met de goede samenwerking met het waterschap. 'We hebben begrip voor elkaar en zoeken gezamenlijk naar oplossingen, dat is grote winst. Ons belang is dat we maatregelen in de praktijk testen. Diepe greppels in het land bijvoorbeeld leveren onwerkbare situaties op.'

Volgens beiden ligt de sleutel tot succes in het verhogen van de organische stof in de bodem, zodat het land meer water kan bergen. 'Het zorgt ook voor een weerbare bodem en snellere afbraak van middelen', benadrukt Mattie de Vries.

Tineke de Vries wijst erop dat akkerbouwers stuiten op de beperkingen in de mestwetgeving, waardoor niet optimaal gebruik gemaakt kan worden door vaste mest of compost.

Verhogen organische stof

'Het verhogen van het organischestofgehalte is niet zo makkelijk, want het wordt ook weer afgebroken. Daarnaast weten we niet hoeveel water de organische stof buffert en is meer kennis nodig over de biologische processen in de bodem. Op dat soort onderzoeksvragen zien we graag een antwoord vanuit de wetenschap en vanuit praktijkonderzoek op proefboerderijen', stelt de LTO-bestuurder.

De metingen door het waterschap vloeien voort uit de nota Duurzame Gewasbescherming. Het uitgangspunt is dat in 2023 de emissie met 90 procent is teruggelopen ten opzichte van 2013. Mattie de Vries. 'We zitten op lijn met het doel van 2023, maar de zomer van 2018 was wel een extreme. Om te kijken of we de doelen halen, rekenen we daarom ook met een gemiddelde over drie jaren.'