Ethicus spreekt zich uit over positie dier

'Heel Holland doodt.' Met deze prikkelende woorden nodigde Meijboom begin dit jaar burgers uit om tijdens het jubileumcongres van de Raad voor Dierenaangelegenheden mee te praten over een 'schurende kwestie': het houden van dieren staat gelijk aan het doden van dieren.

Welvaart geeft natuurlijk wel meer mogelijkheden om de dierethiek te bestuderen

Franck Meijboom, universitair hoofddocent ethiek Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht

De universitair hoofddocent ethiek aan de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht stelt graag ingewikkelde waarom-vragen. Waarom accepteren we de veehouderij als maatschappij? Waarom gaat een complete sector, de nertsenhouderij, volledig op slot? En hoe kan het dat we over een en hetzelfde dier, bijvoorbeeld het konijn, zo verschillend denken?

Meijboom: 'Een konijn in het wild is vrij en als het wordt gehouden voor dierproeven, dan gelden er strenge regels en richtlijnen. Houden we konijnen voor vleesproductie, dan gelden weer andere regels. En je kunt het houden als huisdier en ermee doen wat je wilt. Dat geldt ook voor het moment waarop je een konijn mag doden.'

In de nasleep van de MKZ-crisis en de varkenspest vroeg u zich met een aantal collega's af waarom veehouders soms zo heftig reageerden op het ruimen van dieren die toch, soms weken later, geslacht zouden worden voor consumptie. Wat is uw conclusie?

'Je kunt een matrix maken van zaken die bedoeld of onbedoeld gebeuren en verwacht of onverwacht zijn. Het doden van gezonde dieren tijdens de MKZ-crisis is onverwacht en was ook niet het oorspronkelijke doel voor deze dieren. Dat leidt tot de vraag: waarom hebben we deze dieren gehouden? Dat zorgt voor veel verdriet bij veehouders.

'Maar als je vee houdt voor een lekker stuk vlees, dan is het slachten volgens verwachting én het diende een doel. We waarderen het doden van dieren dus niet altijd op dezelfde manier.'

Er zijn meer gevoelige thema's, zoals het scheiden van een koe en kalf. Hoe beschouwt u dat als ethicus?

'De discussie is vaak overladen met emoties. Het startpunt is je persoonlijke visie op dieren. Als je een dier als productiemiddel ziet, is scheiden geen probleem, want voor het geven van melk moet het kalf toch echt bij de koe worden weggehaald. Ben je het daar absoluut niet mee eens, zoals Wakker Dier, dan is scheiden onacceptabel.

'Toch is het belangrijk om bij zo'n thema niet te verzanden in simplistische frames, waarbij de nobele dierenredders strijden tegen nietsontziende dierenbeulen.'

Waarom is dat erg?

'Het zorgt voor ruis op de lijn en staat oplossingen in de weg. Als veehouder wil je met dierenwelzijn aan de slag, maar dan moet je wel weten hoe. Diersterfte in de veehouderij kun je zien als de zwakste schakel in de bedrijfsvoering en toont de kwetsbaarheid van de sector.

'In het Centre for Sustainable Animal Stewardship proberen we ons te richten op de lange termijn in plaats van pleisters plakken. Welke systemen pas je in een nieuwe stal toe om uitval te voorkomen? Kan bijvoorbeeld de melkveehouderij van de geitenhouderij leren? Wat is een jong dier waard en wat zegt onze omgang met deze dieren over de veehouderij? Kortom: een gezamenlijke visie op het jonge dier ontbreekt.'

Wie op diersterfte of dierenwelzijn inzoomt, komt meteen in een moeras van meningen terecht.

'Klopt. In mijn opinie is het al snel gevaarlijk abstract om over dierenwelzijn te praten. Ik vergelijk het met een Nederlander en een Pool die Engels met elkaar praten: ze redden zich wel met woorden en gebaren, maar kostbare informatie gaat verloren.

'Niet alles laat zich vertalen in dierenwelzijn en als we praten over dierenwelzijn hebben we het niet altijd over hetzelfde. Vragen over de dood van dieren gaan over veel meer dan welzijn. Ze gaan ook over de waarde van het dier, de waarde van leven en de verantwoordelijkheid van de dierhouder.'

Hoe verklaart u dat steeds meer mensen vlees laten staan?

'Ik zie een kleine groep mensen die de intrinsieke waarde van het dier vooropstelt en het daarmee onrechtvaardig vindt om vlees te eten. Maar de drijfveren van vegetariërs zijn veel breder met hun keuze voor gezondere voeding of zorgen om het klimaat.'

Past de maatschappelijke aandacht voor het dier bij de tijdgeest?

'Ik zie het als van alle tijden. Alleen met name in de tweede helft van de vorige eeuw ging de aandacht vooral uit naar voedselzekerheid en rentabiliteit van het bedrijf en daarmee kun je spreken van een vrij platte moraal. Voor die tijd kende je op het boerenbedrijf waarden als rentmeesterschap, respect voor dieren en boerentrots.

'In deze tijd komen daar vraagstukken als veiligheid, gezondheid en klimaat bij. Neem de laatste verkiezingsprogramma's: alle partijen van links tot rechts hebben een paragraaf over dierenwelzijn, de ene partij misschien wat langer dan de andere partij. De gezamenlijke inzet in Nederland is om het dierenwelzijn te verbeteren. Daarmee lopen we voorop in de wereld.'

Zijn het niet vooral mensen met een dikke portemonnee die zich sterk maken voor het wel en wee van varkens en kippen?

'Dat vind ik te kort door de bocht. Het is basaal menselijk gedrag om je om dieren te bekommeren. Juist in arme landen, waar kleinschalig wordt geboerd, is het verlies van een dier meteen een aanslag op je bestaan. Welvaart geeft natuurlijk wel meer mogelijkheden om de dierethiek te bestuderen.'