Bio als het kan en chemie als het moet

'We zijn zeker in de glastuinbouw al heel ver met de geïntegreerde gewasbescherming. Het kan goed zijn dat we jaren op rij geen chemie hoeven te gebruiken om onze gewassen gezond te houden. Toch is het prettig als we voldoende middelen beschikbaar hebben voor het geval dat echt nodig is.'

Jean Aerts, chrysantenkweker in Limburg en bestuurslid bij Glastuinbouw Nederland, vindt dat de discussie over middelengebruik en verduurzaming veelal te eenzijdig wordt gevoerd. 'Het gaat uiteindelijk vaak over de gewasbeschermingsmiddelen zelf en er is te weinig aandacht voor het systeem om de gewassen te beschermen als geheel.'

Minder afhankelijkheid

Deze week was Aerts een van de 150 bezoekers aan het jaarcongres van het online platform Foodlog in het Betuwse Ommeren. Thema van het congres was: landbouw zonder chemie, hoe dan? Centrale vragen zijn volgens hoofdredacteur Dick Veerman van Foodlog: wat moet aan de landbouwkant gebeuren om minder afhankelijk te zijn van de chemie en wat levert dat op aan de verkoopkant?

Over de mogelijkheden van geïntegreerde gewasbescherming ofwel Integrated Crop Management (ICM) is verkoopdirecteur Arne van Aalst van Koppert Biological Systems optimistisch. 'Wij zien een goede toekomst voor teeltsystemen met een combinatie van biologische en chemische gewasbescherming. Het streven is daarbij: biologisch als het kan en chemisch als het moet.'

Cruciaal noemt Van Aalst de benadering om er preventief voor te zorgen dat ziekten en plagen geen problemen veroorzaken. 'Het gaat dan om goed monitoren, het versterken van de plantweerbaarheid, het verrijken van de bodem, betere rassen en bijvoorbeeld het toepassen van biostimulanten. Binnen teeltsystemen moet de biologie leidend zijn en heeft de chemie een ondersteunende rol.'

Gezond realisme

In het traject om te komen tot de gewenste teeltsystemen met minimaal gebruik van chemische middelen, pleit Van Aalst voor gezond realisme. 'We willen bovenal voedselveilige producten leveren. Aan de andere kant moeten we in 2050 ook 9 miljard mensen kunnen voeden.'

Hinse Boonstra van Bayer vindt net als Aerts dat het doel weleens uit het oog wordt verloren in het debat over verduurzaming van de landbouw. 'Er is veel polarisatie. Biologisch wordt afgezet tegenover gangbaar en chemisch tegenover natuurlijk. Eigenlijk is dat onzinnig. Wij zijn van mening dat chemie ook in duurzame teeltsystemen een positie houdt en dat het voor de teler belangrijk blijft dat hij een goede toolbox met middelen tot zijn beschikking heeft.'

Voor de overgang naar duurzame teeltsystemen spreekt Boonstra over drie gamechangers die bepalend zijn voor het succes. Dat zijn volgens hem: moderne veredeling, precisielandbouw en innovatieve gewasbeschermingsmiddelen. 'Het vraagt om een dialoog met de samenleving die we vanuit de landbouw heel zorgvuldig moeten voeren.'

Grote uitdaging

Landbouw zonder chemie is een grote uitdaging, stelt Peter Leendertse van kennis- en adviesbureau CLM. 'Er mag niks fout gaan vanwege het economische belang en de voedselzekerheid.' Toch zijn er volgens hem voldoende kansen om minder afhankelijk te zijn van chemie. Daarvoor verwacht hij een meer dwingende rol van de overheid.

'In onze regelgeving is chemie nog te belangrijk en dat remt niet-chemische innovaties', zegt Leendertse. 'Onze overheid dwingt niets af als het gaat om geïntegreerde gewasbescherming. Het is nu nog te vrijblijvend. Eigenlijk wordt de ontwikkeling van duurzame teeltsystemen vooral aan de markt en de keten overgelaten. Dankzij labels als PlanetProof en bovenwettelijke eisen van retailers worden telers gestimuleerd om niet-chemische oplossingen te zoeken.'

Vanuit de zaal vraagt een kritische toehoorder wat Leendertse ervan vindt dat voor importvoedsel in supermarkten soepelere regels gelden dan voor de producten die in Nederland zijn geteeld. De CLM-medewerker stelt dat de supermarkten zelf bepalen hoe ze daarmee omgaan. 'Voor Nederlandse telers is het belangrijk dat ze een goede prijs betaald krijgen. Ik ben niet bang voor concurrentie vanuit het buitenland, omdat ik ervan uitga dat Nederlands product zonder residu op de markt een meerwaarde oplevert.'

Boeren serieus nemen

Over het Nederlandse beleid zegt beleidsadviseur Aleid Dik van de Nederlandse Akkerbouwvakbond (NAV) dat er weinig verband te ontdekken is. 'Nu wordt vaak voor elk afzonderlijk probleem een oplossing gezocht. Mijn advies aan de overheid is om meer systeemgericht en integraal te denken en vooral om de boeren serieus te nemen.'

Landbouweconoom Petra Berkhout van Wageningen Economic Research is van mening dat de overheid telers meer experimenteerruimte moet geven om zelf te komen met praktische oplossingen. Verder pleit zij voor meer onderzoek om geïntegreerde teeltsystemen in de praktijk te implementeren. 'De overheid moet het kennisnetwerk beter faciliteren. Misschien wordt het tijd om in de transitie naar meer duurzaamheid de gouden driehoek met onderzoek, voorlichting en overheid weer op te tuigen.'