Fossielvrij vraagt beter elektriciteitsnetwerk

Glastuinbouw Nederland heeft de ambitie om in 2040 volledig fossielvrij te werken. In hoeverre is dit haalbaar en welke weg moeten tuinders daarvoor afleggen? Feije de Zwart en Bram Vanthoor van Wageningen University & Research zochten dit uit, samen met Sven Koreneef van adviesbureau AAB.

De onderzoekers zijn uitgegaan van zes teelten: belichte en onbelichte tomaat, chrysant, alstroemeria, warme potplanten en radijs. Ze hebben gekeken naar het verbruik van warmte, elektriciteit en CO2. Voor alle teelten hebben ze een 'gewone' kas vergeleken met een kas met energiebesparende maatregelen, zoals ledverlichting, ontvochtiging met warmteterugwinning en extra schermen.

De basis voor de berekeningen vormde het simulatieprogramma van AAB voor een ketelhuis. Dit gaat uit van het gemiddelde gebruik van energie en CO2 voor twaalf maanden. Daaraan koppelt het vaste en variabele kosten voor gas, elektriciteit, CO2, CO2-emissierechten en energiebelasting, samen met de benodigde investeringen voor energiebesparing of gebruik van duurzame energiebronnen.

Hogere energieprijzen

De uitkomsten laten zien dat het met de huidige energieprijzen vanuit kostenoogpunt weinig zin heeft om te investeren in alternatieve verwarmingssystemen of energiebesparende maatregelen. Een uitzondering vormen incidentele subsidies of duurzaamheidsinitiatieven van regionale overheden. Ook als een glastuinder door het duurzame karakter zijn producten tegen een hogere prijs kan afzetten, kan een investering met de huidige energieprijzen aantrekkelijk zijn.

De onderzoekers gaan ervan uit dat de energieprijzen de komende jaren zullen stijgen, vooral omdat zij verwachten dat de overheid met heffingen meer gaat sturen op een lagere CO2-emissie. Deskundigen uit de energiemarkt hebben een schatting gemaakt van de kosten voor de energievoorziening die deze ontwikkelingen met zich meebrengen. Op basis daarvan hebben de wetenschappers twee toekomstscenario's opgesteld.

Het duurzame prijsscenario gaat uit van de eindsituatie, waarin alle gebruikte energie fossielvrij is. Omdat het van de huidige naar de volledig fossielvrije situatie een grote stap is, hebben de onderzoekers ook berekeningen gemaakt aan de hand van een tussentijdse situatie, het transitiescenario. Dat gaat uit van hogere kosten voor energie en overheidsmaatregelen die het gebruik van fossiele brandstoffen terug moeten dringen.

Kosten besparen

Uit beide scenario's blijkt dat energiebesparende maatregelen in de kas in de toekomst kostenbesparend zullen werken, behalve voor teelten die zeer weinig energie gebruiken. Wat vooral opvalt, is dat het gebruik van een warmtepomp in vrijwel alle scenario's kostentechnisch gunstig is. WKK 's zullen in de transitieperiode nog een kleine rol spelen, maar onder het duurzame prijsscenario vrijwel verdwijnen. Tuinbouwbedrijven zullen in de toekomst dus geen nettoleverancier van stroom meer zijn, maar juist veel stroom gaan afnemen.

Die extra vraag naar elektriciteit heeft al tot knelpunten geleid in glastuinbouwgebieden in onder andere de Bommelerwaard, Asten-Heusden, Zuidplas en Erica. Uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk is hard nodig en daarover voert Glastuinbouw Nederland overleg met de netbeheerders.

Betaalbaar

'Het realiseren van voldoende verdeelstations duurt zes tot zeven jaar en dat is veel te lang', zegt voorzitter Sjaak van der Tak van Glastuinbouw Nederland. 'Van belang is dat de wet- en regelgeving en de fiscale maatregelen hierop worden aangepast, ook om de energietransitie voor onze ondernemers mogelijk en betaalbaar te houden.'

Afgezien van zulke infrastructurele problemen blijkt dat voor beide scenario's dezelfde opties voor fossielvrije energie en energiebesparende maatregelen effectief zijn. Dat betekent dat investeringen op de middellange termijn ook op de lange termijn hun waarde houden. Vooral laagwaardige warmtevoorziening, uit oppervlaktewater of vanuit de kas, lijkt in combinatie met een warmtepomp veel mogelijkheden te bieden.

Aardwarmte

Aardwarmte biedt ook veel mogelijkheden, vooral wanneer technische vooruitgang leidt tot een daling van de kostprijs. Duurzame brandstoffen, zoals waterstof, lijken vooralsnog te duur. 'Ik vond het vooral interessant dat blijkt dat tuinders een palet aan mogelijkheden hebben', zegt De Zwart.