'Helaas is hulp aan boeren en tuinders harder nodig dan ooit'

In september was Piet Boer in Leeuwarden een van de sprekers op het congres Suïcide voorkom je samen. Hij vroeg aandacht voor de 'specifieke problematiek op het erf'. 'Allereerst is dit de bijzondere verwevenheid van gezin en boerenbedrijf, maar ook de verwachtingen vanuit de familie bij een bedrijfsovername en de financiële gevolgen voor de andere gezinsleden', schetst de ZOB-voorman.

We kennen allemaal wel een of meerdere gevallen van zelfmoord

Piet Boer, voorzitter van stichting Zorg om Boer en Tuinder

'Maar ook het vluchten in werk komt veel voor. Daarnaast hebben we een eenzaam beroep en houdt het werk nooit op.' Sinds het publieke optreden van Boer krijgt hij veel reacties van huisartsen die de problematiek in hun praktijk ervaren, of 'het zich nu pas beseffen en er graag meer over willen horen'.

Hoe groot is de problematiek van zelfmoord onder boeren en tuinders?

'Dat is een goede vraag, maar de cijfers ontbreken. Uit de ons omringende landen weten we dat het hoger ligt dan het maatschappelijk gemiddelde, maar Nederland kent geen registratie van het beroep bij suïcide. Landbouwminister Carola Schouten heeft aangegeven dat het belangrijk is om de cijfers in beeld te brengen en daarvoor is onderzoek nodig.'

Wat zegt uw boerenverstand?

'Ik denk dat we allemaal wel een of meerdere gevallen van zelfmoord kennen. In mijn omgeving in Flevoland ken ik al drie voorbeelden. Het probleem is er gewoon en daarom werken we sinds kort intensief samen met 113 Zelfmoordpreventie.'

De stichting ZOB bestaat dertig jaar. Hoe gaan jullie te werk?

'We hebben ruim vijftig vrijwilligers die vaak al jarenlang op pad gaan om boeren en tuinders te begeleiden bij hulpvragen. Ze volgen trainingen om hun werk zo goed mogelijk te doen. Als bestuur ondersteunen we hen in het verder professionaliseren en we werken door aan onze naamsbekendheid. Ik moet eerlijk bekennen dat ik zelf pas in 2016 voor het eerst van ZOB hoorde.'

Toen u bestuurder bij FrieslandCampina was?

'Klopt. We zagen dat onze buitendiensmedewerkers te maken hadden met meer agressie van melkveehouders, zelfs tot aan het gijzelen van medewerkers aan toe. Erfbetreders zijn soms de boodschappers van het slechte nieuws. Als het met een ondernemer slecht gaat, zie je dat vaak terug in de bedrijfsvoering. Uiteindelijk moet je als coöperatie, na heel veel maatregelen, soms melk weigeren.'

In de praktijk zijn er dus vaak twee partijen met een hulpvraag: boeren in een crisissituatie en erfbetreders die daarmee in aanraking komen?

'Ja. Ook erfbetreders hebben soms hulp en begeleiding nodig en lopen met lastige vraagstukken rond. Voor opvang en nazorg is nu het project AgroZorgwijzer gestart. We streven naar een intensieve relatie met ketenpartijen, omdat zij vaak de eerste zijn die bij bedrijfsbezoeken signalen van problemen opvangen.'

De landbouwminister stelt voor om een loket te openen waar erfbetreders melding kunnen doen van boeren en tuinders in de knel. Wordt ZOB dan overbodig?

'Het is mooi dat de minister hiervoor aandacht heeft. Maar het is even de vraag hoe dit loket in de praktijk vorm krijgt en hoeveel geld beschikbaar komt. Ik zie ons werk als aanvullend. Na de melding zijn onze vrijwilligers de eerste gesprekspartner, een luisterend oor. Een goed vangnet is hard nodig, want wij zien het aantal hulpvragen meteen toenemen, zeker bij crisissituaties. Het zou mooi zijn als onze stichting na dertig jaar overbodig is geworden, maar we zijn juist relevanter en harder nodig dan ooit.'

Afgelopen jaar heeft ZOB mede vormgegeven aan de AgroZorgwijzer, bedoeld voor melkveehouders. Krijgt dit initiatief navolging bij andere agrarische sectoren?

'Daar zijn we over in gesprek. Als ik even hardop denk, dan ligt het voor de hand om dit samen met de voerleveranciers in eerste instantie ook voor de intensieve veehouderij op te zetten. Ook andere organisaties zoeken actief verbinding met de AgroZorgwijzer.'

Veel LTO-afdelingen hebben aandacht voor sociale vraagstukken en gaan op bezoek bij leden als er persoonlijke problemen zijn. ZLTO heeft twee sociaal werkers in dienst en LLTB heeft Ledenzorg. Wat is het verschil met ZOB?

'Wij zijn een onafhankelijke partij die zich niet bezighoudt met beleid. Daarnaast is niet iedere boer of tuinder lid. We vullen elkaar goed aan en we streven dan ook naar een goede samenwerking. We hebben alle erfbetreders hard nodig.'

Wat zijn signalen dat een boer in de knel zit?

'Het verrommelen van het erf is vaak een eerste teken en daarna het teruglopen van de resultaten. Sommige erfbetreders krijgen geen toegang meer tot de stal of voelen de spanning in het gezin. Soms zijn ze helemaal niet meer welkom. Problemen stapelen zich vaak in de loop van de tijd op; én slechte marktomstandigheden én knellende regelgeving én relationele problemen.'

Ondernemers kunnen toch zelf aan de bel trekken bij de huisarts?

'Natuurlijk, maar we merken dat de drempel om hulp te zoeken groot is. We horen van huisartsen dat het soms ook moeilijk is om het juiste vervolgtraject aan te bieden. Een spreekuur in de stad, is vaak een grote stap. Als een hulpverlener geen affiniteit toont met het boerenleven, haken agrariërs snel af.'