Noord-Nederland als gids in bodemdenken

Bodemleven staat volop in de belangstelling. 'Er is geen boer meer die niet met bodemleven bezig is', zegt de Wageningse onderzoeker Wijnand Sukkel. Toch dwingt de economie boeren in de eerste plaats tot hoge productie.

Bodembeheer verdient volgens de organisatie van de Soil Food Week extra aandacht. In het programma van die week richt het symposium Symphony of Soils op donderdag 11 oktober zich het sterkst op de agrarische sector. Het symposium sluit aan bij Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa.

Toon zetten

Lector Duurzaam Bodembeheer Emiel Elferink van Van Hall Larenstein denkt dat Noord-Nederland de toon kan zetten in de verdieping van bodemkennis.

'Wij hebben de ambitie om Noord-Nederland koploper te maken op dit gebied. We hebben een streepje voor met drie provincies die een grote diversiteit aan bodems en landbouwbedrijven kennen. Tussen die bedrijven is een duidelijke wisselwerking en we hebben geen mestoverschot dat in de weg zit.'

Kapitaal

Voor agrarische ondernemingen is grond het belangrijkste kapitaal, zegt Elferink. De economie dwingt boeren vaak om de prioriteit bij productie te leggen en het behoud van de bodem voor de lange termijn soms te vergeten, stelt hij.

'Maar het duurt lang om bodemgezondheid te herstellen, terwijl de bodembiologie veel voor de boer kan doen. Een goed functionerende bodem is weerbaar tegen ziektes en kan met minder inputs produceren. Slechts een klein deel van de bodembiologie is schadelijk.'

Onontgonnen gebied

De milieuwetgeving wordt steeds dwingender en de burger accepteert de focus op productie niet meer, zegt Elferink. Toch is het voor mens en milieu gebruiken van de bodem voor een groot deel onontgonnen gebied.

Kenner van de bodemecologie Wim van der Putten uit Wageningen spreekt op het symposium over de complexiteit van de bodem. Het overgrote deel van alle bodeminteracties is letterlijk een 'black box' voor de wetenschap.

Kwaliteitsverbetering

Elferink zegt dat boeren toch bewust en onbewust bezig zijn met de mogelijkheden die bodemleven biedt. Hij verwacht dat dit niet zozeer tot meer productie leidt, maar eerder tot kwaliteitsverbetering: gezondere gewassen en gezonder veevoer.

'Veel maken kunnen we al, maar nu moeten we het slimmer doen en er beter aan verdienen. Het substraatdenken is gangbaar, maar daar moeten we een beetje vanaf.'

Onderwijs

In het onderwijs groeit de interesse in bodem. Buiten het landbouwonderwijs krijgt bodemkunde steeds vaker een plaats. Volgens Elferink is er veel kennis. Die kennis is alleen niet altijd ontsloten of gekoppeld aan elkaar. 'Toch ken ik tal van voorbeelden die tonen dat er veel mee te doen is en er banen in te krijgen zijn.'

De kennis gebruiken gaat verder dan het tellen van bodembeestjes en organische stof aanvoeren. Elferink zegt dat het type organische stof verschil maakt en dat de juiste tijdstippen voor bewerkingen tellen. Hij wil ook kritisch kijken naar andere ingrepen in de bodem. Inundatie, het onder water zetten van een stuk land tegen een parasitair aaltje, doodt ook de goede bodemorganismen.

'Als je daarna een gewas verbouwt op die grond, zal een plaag van dat gewas als eerste zijn kans grijpen en uitbreiden. We moeten dus juist bodemfuncties stimuleren die goed zijn voor gewassen.'

Nieuw systeem

Landbouwsystemen die sterker zijn, daar wil Symphony of Soils een aanzet voor zijn. De totale profijten per hectare kunnen omhoog. Elferink zou de ecosysteemdiensten bij boeren graag gewaardeerd en betaald zien. Gezondere voeding met meer inhoud is een ander doel.

Elferink hoopt dat boeren uit Noord-Nederland tijdens de Soil Food Week inspiratie krijgen om daar verder aan te werken.