Kringlooplandbouw is agrarisch systeem voor toekomst

Minister Carola Schouten (LNV) wil Nederland koploper maken op het gebied van kringlooplandbouw. Dat heeft ze verwoord in de landbouwvisie. 'We zetten efficiëntie van het gebruik van grondstoffen centraal in plaats van de laagste kostprijs. In de landbouw onttrekken we stoffen aan de bodem. We moeten zorgen dat we die stoffen terugbrengen.'

Als voorbeelden van kringlooplandbouw noemt Schouten samenwerkingsverbanden tussen een veehouder en een akkerbouwer, waarbij de mest van de een wordt gebruikt op het land van de ander. 'Kringlopen ontstaan bij elkaar. Het is niet meer ieder voor zich, maar we pakken de zaken gezamenlijk op.'

Mestwetgeving

Kringlooplandbouw is nog niet overal de praktijk, erkent de minister. Om dat proces op weg te helpen, denkt ze onder meer aan het aanpassen van bijvoorbeeld de mestwetgeving.

Een essentieel onderdeel voor het succes van kringlooplandbouw is een goed verdienmodel voor boeren en tuinders, vindt Schouten.

Eerlijke prijs

'De omslag naar kringlooplandbouw kan alleen slagen als de boer en tuinder ook een eerlijke prijs voor hun product krijgen. De boer wil – en terecht – worden beloond voor duurzame, veilige en hoogwaardige producten. Alleen dan krijgt hij de gelegenheid te investeren. Daarom slaat deze visie ook op de banken, op de voedingsindustrie, op de supermarkten en op de consument.'

De minister werkt aan wetgeving die de positie van boeren in de keten versterkt. Als het voor boeren en tuinders mogelijk is om samen op te trekken in de keten, staan ze sterker en kunnen ze een betere prijs afdwingen, stelt de bewindsvrouw.

Kanttekening

Directeur Marc Jansen van supermarktkoepel CBL plaatst wel een kanttekening en wijst erop dat boeren opereren in een complex speelveld dat groter is dan Nederland. 'De meerwaarde van verduurzaming moeten boeren uit de lokale markt halen. We eten 25 procent van de landbouwproductie hier zelf op, de rest is voor de export', zegt hij.

'In veel landen zijn ze nog niet zo ver als waar wij hier naartoe willen. Het is een uitdaging om in het buitenland ook een goede prijs voor duurzame producten te krijgen. Want van veel producten wordt de prijs op de wereldmarkt bepaald', licht Jansen toe.

'In Nederland zie je steeds meer vaste ketenverbindingen ontstaan tussen leveranciers en supermarkten. Albert Heijn is hier al ver mee, maar alle supermarktketens werken eraan. De relatie tussen boeren en de retail zullen daardoor steviger worden en dat zie terug in de afspraken die ze onderling maken.'

Consumenten

De consument zal ook een stap moeten zetten, denkt Schouten. 'Consumenten hebben veel ideeën over hoe voedsel moet worden geproduceerd. Ze stellen hoge eisen. Het voelt dubbel als ze dan niet bereid zijn de prijs te betalen die daarvoor nodig is', zegt ze.

'Ze zullen zich moeten afvragen wat de waarde van voedsel is en wat ze bereid zijn daarvoor te betalen. Maar ik kan daarmee niet garanderen dat alle consumenten voor het kwalitatief goede product gaan.'

Verdienmodel

Het belang van een goed verdienmodel wordt breed onderschreven, bijvoorbeeld door LTO Nederland. 'De omschakeling vraagt veel van boeren en tuinders', zegt voorzitter Marc Calon. 'Maar het is wel de weg naar een volhoudbare land- en tuinbouw. Boeren en tuinders kunnen dat niet alleen. Dat is wat de minister ook benadrukt in haar visie. Zij spreekt nadrukkelijk ook over de rol van de consument en eerlijk belonen. Dat is nieuw.'

De LTO-voorzitter ziet in kringlooplandbouw ook weer een nieuw verdienmodel. 'Het is een logische volgende fase als we nu wereldwijd het voorbeeld worden van kringlooplandbouw en daar een nieuw verdienmodel van kunnen maken.'

Natuurorganisaties

Greenpeace, Natuur & Milieu en Natuurmonumenten ondersteunen het idee dat boeren een eerlijke prijs moeten verdienen als ze duurzaam werken. Zonder goed verdienmodel is de sector immers niet in staat de gewenste omslag te maken.

Natuurmonumenten wijst erop dat boeren en tuinders deel uitmaken van een complexe voedselketen. 'Als daarin niets verandert, is het voor veel boeren onmogelijk om natuurinclusiever te werken.'

Discussie

'De landbouwvisie is slechts het begin', zegt Schouten, die het rapport als uitgangspunt of denkrichting ziet om verder uit te werken. Ze wil daarbij in discussie treden met boeren, afzetorganisaties, maatschappelijke organisaties en consumenten, met als inzet een duurzamere landbouw met genoeg verdienpotentieel voor de boer.

Boeren die direct aan de slag willen met de kringloopgedachte, kunnen dicht bij huis beginnen. 'Denk na over je eigen bedrijfsproces. Kijk hoe je met veevoer en reststoffen omgaat. Maar kijk ook naar mogelijkheden om voedselverspilling terug te dringen.'