Zwarte mosterd als streekproduct

De boeren telen sinds vorig jaar op kleine schaal zwarte mosterd in Noord- en Oost-Groningen. Zij doen dat in overleg met Abrahams Mosterdmakerij in Eenrum en De Marne Mosterd in de stad Groningen.

Landbouwgedeputeerde Henk Staghouwer nam in maart het eerste potje Groningse zwarte biologische mosterd in ontvangst. Provincie Groningen ondersteunt de samenwerking tussen de twee boeren en de mosterdbedrijven met 8.000 euro.

Gevangenisstraf

De teelt van zwarte mosterd in Nederland kent een lange geschiedenis. Tussen 1850 en 1925 werd veel mosterd geteeld, geeft De Marne Mosterd in Kloosterburen aan. Daarna werd de verbouw in enkele gemeenten verboden, men dacht dat een explosieve groei de grond aantastte. Op de teelt stond een gevangenisstraf.

In 1960 werd 180 hectare verbouwd. Mosterdfabrieken importeren hun mosterd vooral uit Canada en Oekraïne. Dat er de laatste decennia geen zwartemosterdzaad werd geteeld, heeft te maken met de risicovolle teelt. De kans op uitval is heel groot, stellen Edens en Havenga. Edens deed in 2011 al een proef met de teelt van zwartemosterdzaad, op 1,1 hectare. Het was een ad-hocbeslissing', stelt hij.

'Ik kon een schapenweitje pachten, maar ik had geen schapen. Een imker vertelde mij over Abrahams Mosterdmakerij die op zoek was naar Nederlandse mosterd. Ik heb het grasland gescheurd en mosterd gezaaid.' Vorig jaar en dit jaar deed hij mee aan de pilot 'Zwarte mosterd van Groninger bodem'.

Zoektocht naar derde gewas

Voor Edens is de teelt van zwarte mosterd 'eens wat heel anders'. 'Mijn bouwplan is met suikerbieten en granen op 500 hectare niet ruim. Ik zoek altijd naar een derde gewas en heb ook al eens karwij en blauwmaanzaad geteeld.' Maar ook mosterd als regionaal product spreekt hem aan. 'Ik teel veel graan, terwijl mijn buurman en ik brood kopen van Franse tarwe. Dat is toch niet nodig?'

Dit jaar verbouwde hij op zo'n 14 hectare zwarte mosterd. Dat oogstte hij begin augustus. 'Het is een heel mooi gewas. Het ontwikkelt zich heel snel, terwijl de onkruiddruk minimaal is. We hebben in april gezaaid.' De akkerbouwer verwacht een goede opbrengst. 'Ik ga uit van zo'n 1.400 tot 1.500 kilo per hectare. Boven een ton per hectare is goed.'

Teelt opschalen

Op termijn wil de Oldambtster akkerbouwer de teelt van zwarte mosterd opschalen naar zo'n 30 tot 40 hectare. 'Dat is het effectiefst. Je bent een hele dag bezig om de combine schoon te maken; het maakt niet uit of je dan tientallen hectares teelt of ruim 1 hectare. En je kunt dan de hele dag dorsen.' Edens hoopt hierbij de medewerking te krijgen van veehouders die land aan hem willen verpachten. 'Mosterd bij suikerbieten is geen ideale combinatie. Ze vermeerderen dezelfde aaltjes.'

Voor grasland is de teelt volgens hem kansrijk. 'Met name voor melkveehouders die grasland vernieuwen zorgt het voor verbetering van de structuur. Het is een goed alternatief voor mais dat in de herfst je land op de kop kan zetten.'
Biologisch akkerbouwer Havenga heeft er lang over nagedacht of hij zwarte mosterd wilde telen. Hij had al gele en bruine mosterd in zijn bouwplan. 'Ik heb het jaren niet gewild. Abrahams Mosterdmakerij heeft me overgehaald', vertelt hij.

Ongelijke rijping

'De rijping van zwarte mosterd is ongelijk. Voordat de laatste rijp is, is de eerste al uitgevallen. Daardoor kan er volgend jaar onkruid in het perceel ontstaan. Dat is mijn grootste vijand. Ik heb het mosterdzaad aan de zijkanten van het perceel gezaaid, zodat het afgebakend is.'

Inmiddels heeft ook hij de mosterd geoogst van 1 hectare. 'De eigenaren van Abrahams Mosterdmakerij hebben het al gezien en geproefd. Ze waren enthousiast.'

Eigenaar Wendy Boonstra van Abrahams Mosterdmakerij in het Groningse Eenrum is blij met de lokale zwarte mosterd. 'We importeerden het de laatste jaren vooral uit Canada. Maar daar was nog wel eens een tegenvallende oogst. Zwarte mosterd was schaars. En vanuit Oekraïne kregen we mosterd opgestuurd dat op papier helemaal klopte, maar toen we de levering zagen niet. Daar liepen we op vast.'

Marktconforme prijzen

De boer krijgt marktconforme kiloprijzen voor de mosterd. 'Daarover hebben we afspraken gemaakt. Ik zocht voorheen op markten naar zwarte mosterd. Daar werd al gauw 10 euro per kilo geboden. Dat is van de zotte. Dan kost je mosterd in de winkel minimaal 5 euro.' Een potje Groningse biologische zwarte mosterd van 190 gram kost de consument 3,50 euro.

Boonstra vindt het 'bijna nog belangrijker' dat het product lokaal is, dan dat het biologisch is geteeld. 'De kerosine om het hier te halen heeft heel veel gekost. Dat is niet duurzaam. Nu kunnen we met de bakfiets naar de boer om het product op te halen.'