Landbouw zucht onder extreem droge zomer

De droogte die akkers en velden momenteel teistert, is een piek in de weermodellen. 'Deze extremen passen niet bij de klimaatverandering', benadrukt Raymond Klaassen, meteoroloog van Weerplaza. 'Dit jaar is een uitschieter, niets wijst erop dat we volgend jaar weer een droge zomer krijgen.'

Als je over klimaat praat, gaat het volgens Klaassen al snel over periodes van dertig jaar. 'De trend die gepaard met de klimaatverandering, is dat de zomers de komende decennia warmer worden en dat dit gepaard zal gaan met momenten van extreme neerslag.'

Smalle sporen

Dat die zware buien lokaal zorgen voor veel overlast en schade voor de landbouw, was de afgelopen jaren al te merken. 'Dat zien we ook op de weerradar. Dergelijke extreme buien trekken heel smalle sporen, soms zie je ze over de akkers lopen. Een perceel verderop blijft dan droog. Gewone regenfronten trekken veel bredere buien', aldus Klaassen.

Door de voortdurende droogte liggen veel weilanden er geel en uitgedroogd bij. De tarweoogst is dit jaar uitzonderlijk vroeg op gang gekomen. Wellicht droegen enkele opvallende branden in graanpercelen daaraan bij. In het Friese Wedde vloog een graanveld voor de tweede keer in korte tijd in brand. In het Limburgse Echt vernielde brand een perceel gerst voor brouwerij Gulpener.

Ook in de natuur is het brandrisico groot. De brandweer heeft de afgelopen vier weken meer dan duizend branden moeten blussen die door de droogte zijn ontstaan. Dat zijn er veel meer dan in de vorige zomer. In veel gevallen gaat het om bermbrandjes.

Code geel

Door het verder stijgende neerslagtekort wordt de zoetwatervoorziening in Nederland precair. Rijkswaterstaat kondigde deze week code geel af voor dreigend watertekort. De Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) bespreekt wekelijks de situatie.

De aanvoer van water door de grote rivieren is de afgelopen tijd verder gedaald. Bij Lobith stroomde donderdag minder dan 1.100 kuub per seconde Nederland in. Tien dagen eerder was dat nog 1.200 kuub. De tendens is verder dalend. Het LCW kan onder andere besluiten de nationale zoetwaterbuffer in het IJsselmeer in te zetten. Mogelijk is dat binnenkort nodig. 'We hebben minimaal vier weken om zes tot acht provincies rondom het IJsselmeer van water te voorzien', aldus een woordvoerder.

Maatregelen

Inmiddels zijn maatregelen genomen om zo weinig mogelijk zoet water naar zee te laten stromen. Zo wordt via de Afsluitdijk en de Haringvlietdam geen water meer afgevoerd. In het Westen wordt alles op alles gezet om de oprukkende verzilting zoveel mogelijk tegen te gaan en de waterpeilen op niveau te houden. Dat gebeurt onder meer met water uit het Brielse Meer dat door samenwerking van drie waterschappen naar het Groene Hart wordt getransporteerd.

Op de hoge zandgronden is geen wateraanvoer mogelijk. De grondwaterstand is nu in deze gebieden laag tot zeer laag. De waterschappen controleren scherp op de ingestelde onttrekkings- en beregeningsverboden. Als de droogte nog even aanhoudt, komen telers met een brede weersverzekering in aanmerking voor een vergoeding van eventuele schade. Bij de verzekeraars Vereinigte Hagel en AgriVer komen de eerste meldingen binnen.

Onderstaande kaart toont de beregeningsverboden die tot nu toe zijn ingesteld (voor het laatst bijgewerkt op 19 juli).

Drempelwaarde

Vereinigte Hagel hanteert voor droogteschade een grenswaarde van 250 millimeter neerslagtekort. Die drempel komt in verschillende regio's van Nederland in beeld. 'Als het nu nog veertien dagen droog blijft, is de kans groot dat we in heel Nederland een neerslagtekort hebben van 250 millimeter', zegt Jan Schreuder, directeur van Vereinigte Hagel. Bij droogte geldt een eigen risico van 30 procent.

Ook AgriVer werkt met een drempelwaarde en een eigen risico. 'We hebben ruim veertig meldingen van droogteschade binnen. Dat aantal kan de komende weken groeien, want er is nog geen zicht op ander weer', aldus Marien Boersma, directeur van AgriVer.

Nu melden

De verzekeraars Agriver en Vereinigte Hagel adviseren boeren en tuinders om problemen met droogte en eventuele verwachte opbrengstderving nu al te melden. 'Daar is de brede weersverzekering voor bedoeld, inclusief de tegemoetkoming in de premie van de overheid.' Dat laat de directeur van Vereinigte Hagel Jan Schreuder weten.

'We hebben liever dat we nu zijn geïnformeerd, dan dat er bij de oogst in september wordt gezegd dat het gaat om droogteschade', vult directeur Marien Boersma van Agriver aan.

Overigens zal later dit jaar pas de echte schade van het extreme weer duidelijk worden. Waar toch nog een opbrengst van het land kan worden gehaald, maken hogere prijzen het wellicht geheel of gedeeltelijk goed. Voor totaal mislukte gewassen en het verlies aan voederwinning in de veehouderij geldt dat vanzelfsprekend niet.

Mede-auteurs: Han Reindsen, Peter Smit