Tuinders Asten-Someren starten energiecoöperatie

Het besluit van minister Eric Wiebes (EZK) om de gaswinning in Groningen te stoppen, heeft voor een versnelling gezorgd, maar eigenlijk is de glastuinbouw al langer bezig met een overgang naar een andere aanpak: een lager energieverbruik (en daarmee minder CO2-uitstoot ) en minder afhankelijkheid van aardgas.

Het leidt tot een nieuw soort samenwerkingsverbanden. 'Iedereen zit met dezelfde vraag: hoe gaat het op termijn met het gas? Kun je daar nog mee verder? Dat is bij de vraag gekomen die al speelde: hoe kom je tot verdere CO2-reductie? Je voelt wel dat er nu echt iets moet gebeuren', zegt voorzitter Frans Raijmakers van de net opgerichte energiecoöperatie in Asten-Someren.

Zeventien bedrijven

De belangstelling daarvoor is groot: zeventien bedrijven met een forse omvang, gezamenlijk meer dan 160 hectare glas, doen mee. 'Het merendeel zijn groentebedrijven, maar ook een paar met sierteelt', vertelt Raijmakers.

Het uiteindelijke doel van de coöperatie is te komen tot een gezamenlijk net van energievoorziening: warmte, elektriciteit en CO2. Dat moet dan uit een mix van bronnen komen. Aardwarmte, houtstook, zonnepanelen, windmolens en biovergisting zijn de mogelijkheden, maar nog niets is zeker.

Infrastructuur

De bedrijven liggen in een halve cirkel rond de kern van Heusden. Raijmakers denkt dat de infrastructuur – de pijpen voor warmte en CO2 – met deze groep technisch goed te realiseren valt.

Voor het zover is, moet er nog veel gebeuren. De eerste stap is inventarisatie van de behoefte van de bedrijven, nu en in de toekomst. Dat gebeurt door Peter Tamerus van AgroEnergy, daartoe gedetacheerd bij LTO Glaskracht Nederland.

Houtstook

Parallel daaraan lopen verschillende verkenningen van de mogelijkheden van de diverse bronnen. Twee daarvan zijn al iets concreter: houtstook en aardwarmte.

'Voor twee houtverbranders op snoeihout is al subsidie toegekend, een derde is in aanvraag. Dus dit is een interessante optie', stelt Raijmakers. Punten van aandacht zijn de leveringszekerheid van het snoei- of afvalhout en de eisen aan de uitstoot.

Aardwarmte

De houtketels leveren veel warmte en ze kunnen worden ingezet samen met een bron die continu een basis aan warmte levert. Dan ligt aardwarmte voor de hand.

Projectdirecteur Lodewijk Burghout van Hydreco GeoMEC heeft de mogelijkheden daarvoor onderzocht. 'Er liggen in deze regio drie formaties in de ondergrond die kansrijk zijn voor winning van aardwarmte, minstens voor 30 hectare glas', zegt hij.

'Maar aardwarmte is een 'base load' product: het dekt de basis in de warmtebehoefte. Tuinbouwbedrijven kennen sterke pieken in de warmtevraag. Je moet aardwarmte daarom altijd combineren met een andere bron en houtstook is daarvoor erg geschikt.'

Lucratief

De verkenning gaat verder en moet meer zicht geven op mogelijkheden en risico's. 'Als je met één boring meerdere formaties kunt aanboren, wordt het lucratief', zegt Burghout. Daarvoor moet hij eerst de toezegging hebben dat de tuinders daadwerkelijk serieus belangstelling hebben.

De projectdirecteur waarschuwt ervoor dat de glastuinbouw niet meer de gasprijs als referentie voor alternatieven kan gebruiken.

Toekomst

'De sector heeft altijd geprofiteerd van een speciale lage tuinbouwprijs, maar in de toekomst wordt dat echt anders. Niet alleen stopt de Nederlandse winning, je kunt ook ontwikkelingen verwachten op het gebied van belastingen, CO2-heffing, maar ook eisen van afnemers, die kritisch gaan kijken naar energieverbruik. Je moet toch een keer met de energietransitie starten.'

Naast deze twee reële mogelijkheden denken de tuinders aan zonnecellen op hun waterbassins en eventueel een windmolen. Ook zou samenwerking met de landbouw mogelijk zijn bij biovergisting. Vooralsnog sluiten ze niets uit.

Ideale mix

'Uiteindelijk is het de kunst om een ideale mix van opties te bereiken en tot een haalbaar plan te komen. Niet alles zal in één keer kunnen: de ene optie is sneller beschikbaar dan de andere', zegt Tamerus.

'Veel bedrijven hebben nu nog hun eigen WKK. Ook daarbij moet je bekijken hoe je daar in de toekomst mee om moet gaan: afbouw van het gebruik of toch nog een gedeeltelijke inzet. We hoeven hier niet alles zelf uit te vinden. Bij het uiteindelijke plan van aanpak kunnen we gebruikmaken van de kennis die nu overal in het land wordt ontwikkeld.'

Een voorwaarde om al deze duurzame opties te kunnen realiseren, is dat er CO2 extern beschikbaar is. Nu nog maken de tuinders dat zelf met hun ketels en WKK's.

Overheden welwillend

Ervaring leert dat het tweeënhalf jaar kan duren voordat alle haalbaarheidsopties zijn uitgewerkt. Dan zou er dus rond 2020 gewerkt kunnen worden aan de realisatie. De opstelling van de gemeente en de provincie is welwillend. Zij zien in dat energietransitie gepaard gaat met nieuwe vergunningsvragen.

Raijmakers zou graag zien dat bij de discussie over CO2-reductie de glastuinbouw op een eerlijke manier wordt beoordeeld. 'Er wordt vaak gepraat over bos dat CO2 vastlegt, maar dat doen tomaten ook. Dat wordt nu niet meegenomen bij de rekensom over de reductie. Dat zou allemaal mee moeten tellen.'

Gaskraan

Volgens de Gasunie is energie in 2050 twee tot tweeënhalf keer zo duur als nu. Alleen dat al is een reden om tot verdere energiebesparing te komen. Daar is het besluit om de gaskraan in Groningen dicht te draaien bij gekomen.

In het algemeen heerst in de glastuinbouw het idee dat het verstandig is gezamenlijk te zoeken naar alternatieven. In het westen van het land zijn er nu zeven energiecoöperaties. In Asten-Someren, de Bommelerwaard en Noord-Limburg lopen initiatieven daarvoor in verschillende stadia van voortgang. LTO Glaskracht Nederland ondersteunt de collectieve aanpak met advies en hulp bij de realisatie.

Perspectief

Perspectiefvolle energiebronnen zijn aardwarmte, restwarmte, biomassa, zon en wind. Verder werken tuinders aan verdere energiebesparing. Daarbij hoort ook dat op termijn WKK's op aardgas voor de levering van stroom aan het net worden stilgezet.