Varkenssector knokt voor perspectief na krimp

Minister Carola Schouten (LNV) heeft haar plannen voor een warme sanering van de varkenshouderij in overbelaste gebieden klaar. Schouten heeft deze week haar laatste onderhandelingsvoorstel verzonden naar provincies, gemeenten en het in de Coalitie Vitalisering Varkenshouderij (ViVa) verenigde agrarische bedrijfsleven.

• Lees ook: Varkenssector verlangt steun LNV voor blijvers

Schouten wil voor 6 juli naar de Tweede Kamer met haar plan. Daarvoor heeft ze niet per se de steun van de sector en lagere overheden nodig, maar deze is voor een goede invulling wel gewenst. Voor 1 juli moeten alle partijen kleur bekennen.

Zonder steun dreigt meer geld te worden ingezet voor opkoop van dierrechten en minder geld voor innovatie en verduurzaming beschikbaar te komen, vrezen ingewijden. Schouten zou op die manier de sector aan boord wil houden. De varkenssector kan leven met de verdeling van de 200 miljoen euro, al is de reservering van 20 miljoen euro voor ambtelijke kosten een doorn in het oog.

Extra garanties

De onderhandelingen richten zich in de eindfase met name op aanvullende garanties. Zo verlangt de sector steun (geld) van provincies en gemeenten voor de sloop van stallen en herbestemming van locaties om tot een vitalisering van sector en platteland te komen. Het bedrijfsleven wil een concrete bijdrage voor aanpak van de mestproblematiek. Mestverwerking en -verwaarding moeten meer prioriteit krijgen. Hieruit moet perspectief voor blijvers worden gecreëerd.

• Lees ook: Voorrang voor wijker of blijver in varkenssector?

Ander onderwerp van fel debat is de besteding van geld aan innovatie en verduurzaming. De sector vreest dat het kabinet een belangrijk deel van de 60 miljoen euro, waarvan 20 miljoen euro naar andere intensieve veesectoren gaat, wil uittrekken aan ontwikkeling van stalsystemen en milieutechnische oplossingen die het gros van de varkensbedrijven nooit bereiken.

De POV laat in een reactie weten dat het landelijk bestuur op 28 juni zijn standpunt bepaalt over het hoofdlijnenakkoord warme sanering varkenshouderij. ‘Wij leggen het plan voor aan de achterban’, zegt voorzitter Ingrid Jansen van de POV. ‘Draagvlak voor een dergelijk ingrijpend plan is essentieel.’

Perspectief na krimp

De hele operatie gaat naar verwachting leiden tot een krimp van de varkenshouderij met circa 1 miljoen dieren. Op dit moment telt Nederland 12,4 miljoen varkens. De gedwongen krimp wordt in de sector inmiddels als onvermijdelijk beschouwd. Een rondgang leert dat naar schatting enkele honderden varkenshouders hun bedrijf op relatief korte termijn willen beëindigen.

Over de economische gevolgen van een forse krimp van de varkenshouderij lopen de meningen uiteen. ‘Aan een dergelijk scenario is eigenlijk nog nooit gerekend’, laat econoom Gé Backus van Connecting Agri & Food weten. ‘Zolang de inhoud van de plannen niet op tafel ligt, zijn die gevolgen lastig in te schatten.’

Lagere mestkosten

Robert Hoste, econoom varkensproductie bij Wageningen University & Research, wijst naar de studie ‘De kracht van het agrocluster’ uit 2015. Dat rapport heeft de gevolgen van een krimp van de primaire varkenshouderij in Nederland in kaart gebracht. Dat levert een gemengd beeld op. Voor varkenshouders dalen de kosten voor mestafzet, terwijl de prijs van varkensvlees in de winkel stijgt. Maar ook: grote mengvoerbedrijven zullen blijven, ten koste van kleine. Onder slachterijen hetzelfde beeld.

Varkenshouder Johnny Hogenkamp uit Dalfsen denkt niet dat minder dieren negatieve gevolgen zal hebben voor de varkenshouders zelf. ‘Er zijn landen met minder varkens dan Nederland, maar die een sterkere varkenssector kennen. Twaalf, tien of acht miljoen dieren: de totale omvang is vooral relevant voor de periferie.’

Belangrijker voor varkenshouders is volgens Hogenkamp hoe een saneringsregeling er exact uit gaat zien. ‘Iedere tien jaar halveert het aantal ondernemers in de sector. Honderden ondernemers wachten het geschikte moment af om te stoppen. Dat moment dient zich nu wellicht aan.’

Fransen Gerrits

Voor Fransen Gerrits heeft de krimp van dieraantallen ongetwijfeld grote gevolgen. Toch blijft directeur Huub Fransen tamelijk nuchter. ‘De sanering is al gaande’, constateert hij. ‘Ik zie nu al veel varkenshouders aarzelen: nog tien, twintig jaar doorgaan of nu al stoppen omdat de kinderen het bedrijf toch niet overnemen? Een nieuwe saneringsregeling zal dat proces hooguit versnellen.’

Met een daling van het aantal varkens zal de markt voor voerbedrijven krimpen. ‘Zo reëel moet je zijn. Het is vervolgens aan de onderneming om daarop te reageren. Door het simpelweg beter te doen dan je concurrenten. Of door de vijver waarin je vist te vergroten. Maar afstand is wel een limiterende factor: mengvoer over grote afstanden transporteren is niet duurzaam.’

Visie van Vion

Volgens Vion hangt veel af van hoe een sanering wordt doorgevoerd, aldus een woordvoerder. Vion hoopt dat een ‘substantieel deel’ van de vrijkomende varkensrechten door sanering van stoppers wordt ingezet als instrument voor vitalisering van de blijvers.

‘Krimp moet niet het uitgangspunt zijn van de hele operatie.’ Tegelijkertijd is de slachterij niet per se tegen minder varkens. ‘Krimp kan de resultante zijn wanneer de geformuleerde doelstellingen niet bereikt kunnen worden.’

Die doelstellingen zijn wat Vion betreft helder: ‘De sector moet inspelen op het klimaatakkoord en de varkenshouderij moet voldoen aan maatschappelijk wensen op het gebied van diervriendelijkheid. Er zal door iedereen fors geïnvesteerd moet worden.’

Patrick Bramer en Johan Boonen