'Het gevoel van onmacht over gewasbescherming is gigantisch'

Sjaak van der Tak (61) is sinds oktober 2017 voorzitter van LTO Glaskracht Nederland. Hoewel hij als voormalig burgemeester van de gemeente Westland en voorman van de Greenport talloze bezoeken aan de glastuinbouw heeft gebracht, deed hij dat de afgelopen maanden nog eens dunnetjes over.

BASF, Bayer en Syngenta hebben duurzame speelruimte nodig

Sjaak van der Tak, voorzitter LTO Glaskracht Nederland

Onder het motto #SjaakOnTour bezocht Van der Tak alle tuinbouwclusters van Nederland om te ervaren wat er leeft bij ondernemers. Op basis van deze bezoeken bepaalt hij de belangrijkste onderwerpen van de organisatie voor de komende jaren.

Wat is het belangrijkste onderwerp op de agenda van LTO Glaskracht?

'Plantgezondheid is nummer 1 op onze prioriteitenlijst, omdat het iedere ondernemer in de kern raakt. Vanaf mijn eerste dag als voorzitter kwam dit vraagstuk naar voren. Het gevoel van onmacht van ondernemers over de werking van het gewasbeschermingsmiddelenstelsel is gigantisch.

'Om een voorbeeld te geven: er zijn middelen die wel in de groenteteelt mogen worden gebruikt, maar niet in de sierteelt, op bloemen die we niet eten! Ondernemers willen naar de biokant van de gewasbescherming, maar ze zijn niet in staat dit op de juiste manier onder de aandacht te brengen. Daardoor worden er kansen gemist.

'We pleiten voor geïntegreerde gewasbescherming (IPM, Integrated Pest Management), maar daar hoort wel een medicijnkast bij met met middelen op chemische basis, om in te grijpen als ziekten en plagen met biomiddelen niet meer zijn te beheersen. Dat vraagt van telers ook openheid en transparantie richting de samenleving.'

U heeft aangegeven in 2040 emissievrij en biologisch te willen telen en vanaf 2030 nagenoeg zonder emissie en residu. Wat is ervoor nodig om deze doelstelling te behalen?

'Ondernemers willen het liefst vandaag al verduurzamen, maar daarvoor zouden een paar dingen moeten veranderen. Er is in de sector grote behoefte aan groene gewasbeschermingsmiddelen.

'De drie grote spelers op de markt, BASF, Bayer en Syngenta, krijgen niet de speelruimte voor snelle toelating om te zorgen dat het die duurzame kant opgaat. Dat is een eerste vereiste.

'Verder is er in Europa geen gelijk speelveld. In Spanje mag je op een andere manier spuiten dan in Nederland. Sommige middelen worden daar gedoogd, terwijl ze hier niet zijn toegestaan.

'Ook mogen we op de buitenkant van een product niet vertellen dat het schoon is geteeld of gezond is. Op een pak melk staat wat erin zit, maar op een paprika mogen we niet zetten 'draagt bij aan de gezondheid'. Dat maakt het moeilijker om je met dit product te onderscheiden in de markt. Verder ligt er een taak voor de veredeling. We hebben weerbare gewassen nodig.'

Wat verwacht u van ondernemers met het oog op plantgezondheid?

'Als we een stelsel van groene gewasbescherming kunnen vastleggen in een tuinbouwakkoord, moeten ondernemers ook openheid van zaken geven. Dat betekent dat je ziekten en plagen moet melden, zodat de medicijnkast erbij kan worden gehaald.

'Ik stel me voor dat een keurmeester van Naktuinbouw of de NVWA op dat punt kan controleren, waarna een middel mag worden gebruikt. Dat klinkt misschien niet aanlokkelijk, maar het is noodzakelijk.'

Waarom denkt u dat de samenleving u die tijd geeft tot 2030 of 2040?

'Dat is een belangrijk punt. Die zekerheid is er niet. Daarom probeer ik de doelstelling van 2040 naar 2030 te halen. We pakken al 90 procent van de plagen aan met biobestrijders. Dat kunnen we meer naar buiten uitdragen.

'We zullen met elkaar moeten letten op ons imago en de samenleving vertellen hoe gezond, lekker en veilig onze producten nu al zijn. Dat kan ons de tijd geven om de laatste stap te zetten.'

Tweets over #SjaakOnTour

Welke rol ziet u voor de retail weggelegd? Een aantal grote retailorganisaties vraagt bijvoorbeeld om Milieukeur.

'Het zijn nu de Lidl's en Aldi's van deze wereld die de standaard bepalen. We willen in overleg met de overheid zelf de standaard aangeven. En vergeet niet dat de sector zelf het SMK-keurmerk heeft ingesteld dat nu Milieukeur is.'

LTO Glaskracht hamert op IPM en het behoud van de medicijnkast. Politiek gezien lijkt hiervoor een meerderheid. Hoever is de sector er zelf mee?

'Gewasbeschermingsmiddelenfabrikanten zeggen dat ze nog tien jaar nodig hebben om bioproducten op de markt te brengen. Wageningen University & Research zegt ook dat een aantal chemische producten beter is voor mens en dier dan sommige biomiddelen. We kunnen IPM beter uitleggen richting de samenleving.

'Daarom wil ik een tuinbouwakkoord sluiten tussen telers, overheid en handel, waarin we het eens zijn over de beoogde route naar 2030. In het gewasbeschermingsmiddelendebat van vorige maand bleek dat de partijen elkaar treffen in IPM. Ook D66 en GroenLinks voelen er iets voor. Zij zien dat de tuinders de groene kant op willen en dat we daarmee bezig zijn.'

U heeft aangegeven dat de sierteelt op het gebied van plantgezondheid achterloopt bij de voedingstuinbouw. Wat doet LTO Glaskracht om dat gat te dichten?

'De ondernemers in de groentesector lopen voorop. Begrijpelijk, want we eten bloemen niet op en klanten willen gewoon mooie bloemen. Maar de sierteelt moet echt stappen maken.

'We gaan met de sector het standaardniveau aanpassen. In de potplanten gaat dat al aardig goed. We hebben een plantgezondheidsteam en gewasmanagers die van de hoed en de rand weten. Ze kunnen de sector naar een hoger plan te tillen.'

Wat kan echt niet meer, anno 2018?

'Rijd niet te snel naar België. Daar worden middelen verkocht die hier niet meer mogen worden gebruikt. Probeer je probleem eerst met hulp van collega's of teeltadviseurs op te lossen.

'Illegaal lozen kan ook echt niet meer. Je pakt daarmee je middelenpakket en IPM aan. De middelen worden ons afgenomen bij normoverschrijding in het oppervlaktewater.'