Leegstand geen pijler van plaatselijke politiek

Roy van Laarhoven van ZLTO Vastgoed ziet steeds meer voorbeelden van ondernemers die door calamiteiten zoals een storm of gezondheidsproblemen worden geconfronteerd met het feit dat er per direct kosten en keuzes moeten worden gemaakt ten aanzien van hun opstallen.

Dit is volgens hem pas het begin. 'De komende tien tot vijftien jaar wordt dit alleen maar meer, want boeren gaan vaak nog lang na hun 65ste door met hun bedrijf, zeker als ze geen opvolger hebben.'

Toch wil Van Laarhoven niet spreken van een doemscenario. 'Een collega van me zegt altijd: 'Het buitengebied is de kraamkamer van het mkb.' En dat is natuurlijk ook zo. Er is letterlijk volop ruimte voor startende bedrijven door de toenemende leegstand op het platteland. En dat biedt veel perspectief voor economische bedrijvigheid en dus ook het tegengaan van verloedering.'

Teugels laten vieren

Van Laarhoven ervaart dat bestemmingsplannen vaak de figuurlijke ruimte de kop indrukken. 'Je hebt daarom ambtenaren en bestuurders nodig die vooruitstrevend zijn en buiten de bestaande kaders durven te denken en handelen', stelt hij. 'Denken in mogelijkheden in plaats van vasthouden aan starre regelgeving. Gemeenten moeten de teugels wat meer laten vieren en invulling van vrijkomende agrarische bebouwingen (VAB's) per geval bekijken en behandelen. Als er al een bestemmingsplanwijziging mogelijk is zorgt dit vaak voor lange procedures. Dat neemt alle positieve energie weg.'

Daar is de Brabantse gedeputeerde Erik van Merrienboer (Ruimte en Financiën) het niet helemaal mee eens. 'Vaak wordt al snel geroepen dat regelgeving te star is. Maar in en met bestemmingsplannen en bijvoorbeeld ook de provinciale verordening is heel veel mogelijk. Die mogelijkheden kunnen wel veel beter worden benut.'

Positieve benadering

Dat kan volgens Van Merrienboer onder meer door initiatieven positief te benaderen. 'Vervolgens kun je dan binnen de globale kaders samen met de initiatiefnemer kijken wat er mogelijk is in plaats van de 'oude praktijk' waarin vooral wordt getoetst aan kwantitatieve normen.'

Dat betekent volgens de gedeputeerde niet dat alles zomaar is toegestaan in het landelijk gebied. 'Stedelijke en grootschalige functies horen in de stad, maar ieder initiatief dat enerzijds van meerwaarde is voor de omgeving en anderzijds het landelijk gebied nodig heeft, zou de ruimte moeten krijgen. Wij stimuleren initiatieven van partijen die hiermee aan de slag gaan, zoals in Elsendorp.'

Van Merrienboer doelt op de pilot 'Proeftuin Elsendorp' waar de provincie, gemeente Gemert-Bakel en dorpsraad deze week hun handtekening onder zetten. Inwoners van Elsendorp ontwikkelen een gebiedsplan voor kleinschalige en duurzame bedrijvigheid, wonen en recreatie in het buitengebied, los van bestaande regelgeving. Proeftuin Elsendorp is een voorbeeldproject voor de nieuwe omgevingswet van de provincie.

• Bekijk ook: Kamer eist actie tegen lege schuren en stallen

Grote verschillen

Volgens ZLTO-makelaar Van Laarhoven zijn er grote verschillen per gemeente. 'Het probleem van toenemende leegstand speelt in het hele land, maar de nood is niet overal even hoog. De VAB-problematiek is ook bijna nooit een issue in de campagnes van politieke partijen. Het leeft helemaal niet en dat is een pijnlijke constatering. De provincie heeft dit sinds enkele jaren wel goed op het netvlies en probeert gemeenten te wijzen op mogelijkheden en goede voorbeelden.'

Boxmeer is een van die voorbeelden waar hij op doelt en waar ook Van Merrienboer enthousiast over is. Daar loopt sinds 2016 een pilot waarbij de gemeente de regels omtrent nieuwe bedrijvigheid in leegstaande gebouwen in het buitengebied min of meer loslaat. De plaatselijke ZLTO-afdeling wordt hier nauw bij betrokken.

'Als een ondernemer een locatie zoekt benadert de gemeente ons ook', legt bestuurslid Raymond Derks uit. 'Er hoeft alleen een milieumelding te worden gemaakt en dan kan de ondernemer in principe direct beginnen. De pilot is een jaar geleden door de gemeenteraad vastgelegd in beleid en delen worden opgenomen in het nieuwe bestemmingsplan Buitengebied dat over twee weken ter inzage ligt.'