Grasland, een duurzaam gewas

Ons moderne grasland heeft echter ook veel positieve kanten. Zo is gras, in tegenstelling tot akkerbouwgewassen, een gewas dat het hele jaar de bodem bedekt. Dat is belangrijk voor het behoud van de bodemkwaliteit en voorkomt uitspoeling van mineralen in de herfst en de winter.

De afstervende wortels van het gras zijn voer voor het bodemleven. Geen ander gewas voegt jaarlijks zoveel organische stof toe aan de bodem als grasland. In tegenstelling tot andere gewassen gedijt gras goed in laagveengebieden.

Broeikasgassen

Maar het gras en de melkkoe zorgen toch voor uitstoot van veel broeikasgassen? Inderdaad, maar grasland legt ook veel broeikasgas (koolzuurgas) via fotosynthese vast.

Voor elke kilo droge stof aan gras wordt 2 kilo koolzuurgas vastgelegd. Per hectare is dat jaarlijks 22.000 kilo koolzuurgas. Deze vastlegging is net zo groot als de uitstoot van alle broeikasgassen in de melkveehouderij. Grasland in combinatie met de melkkoe is dus broeikasgasneutraal.

Natuur

Wanneer je van het hoogproductieve grasland natuur maakt met minder of geen melkkoeien, dan is zowel de uitstoot als de vastlegging evenredig lager. Qua broeikasgaseffect schiet je met deze extensivering per saldo niets op. Wel lever je er werkgelegenheid en export voor in.

Daar komt nog bij dat een koe als herkauwer behalve het gras ook veel bijproducten van de voedingsmiddelenindustrie, zoals pulp en bostel, omzet in hoogwaardige zuivelproducten.

Overbemesting

En de overbemesting dan? Door de stringente mestwetgeving wordt tegenwoordig slechts een derde deel van de kunstmeststikstof gebruikt als in de jaren tachtig. Er is sprake van evenwichtsbemesting; evenveel stikstof en fosfor wordt geoogst, als er wordt bemest. Daardoor zijn de verliezen van mineralen naar lucht en grondwater geminimaliseerd.

Een groot nadeel van het moderne grasland ten opzichte van zestig jaar geleden betreft het gebrek aan bloemen en kruiden en daarmee het verlies aan insecten, bijen en vooral weidevogels. Deze gedijen namelijk niet op de goed ontwaterde, goed bemeste en dus vroeg in het jaar gemaaide graslanden.

Omschakeling

Wat is daaraan te doen? Volledige omschakeling naar extensief beheerd met kruidenrijk grasland, is voor weinig bedrijven weggelegd. Het betekent immers een sterke daling van inkomsten van melk, die gecompenseerd moet worden door bijvoorbeeld een hogere melkprijs.

Er zijn goede voorbeelden van bedrijven die op deze manier werken, maar de vraag naar deze melk meer meerwaarde is vooralsnog beperkt. Ook omschakeling naar biologisch is vanwege het kleine marktaandeel slechts voor een beperkt aantal bedrijven weggelegd.

Combinatie

We moeten het daarom voor de bulk van de bedrijven zoeken in een combinatie. Namelijk door van de vruchtbare delen van een bedrijf veel en hoogwaardig ruwvoer te halen en op de minder vruchtbare delen het vezelrijke graskruidenhooi te oogsten.

Denk aan perceelranden, slootkanten, 'overhoekjes' en extensieve percelen, die toch al niet of minder worden bemest. Gezamenlijk is dat minimaal 10 procent van de bedrijfsoppervlakte.

Beperkte opbrengstderving

Op deze wijze is de opbrengstderving van gras beperkt en heeft de melkproductie er niet onder te lijden. Het is bekend dat 20 procent kruidenrijk hooi in een rantsoen opnemen geen melkproductiedaling laat zien. Dat is te verklaren doordat het overige voer beter wordt verteerd door het toevoegen van het vezelrijke materiaal.

Het zou enorm helpen wanneer de huidige vergroeningseisen, die gelden om de bedrijfstoeslag te mogen incasseren, in deze richting worden verzwaard. Dan is het voor de burger ook beter te pruimen, omdat een boer dan alleen de premie ontvangt, wanneer hij daar ook belangrijke natuurdoelen voor realiseert. Iets voor de nieuwe minister van Landbouw om aan te gaan werken.

Docent Cor Kwakernaak schreef deze opinie naar aanleiding van zijn afscheidscollege aan Hogeschool Van Hall Larenstein.