Zwitserland houdt van eigen boeren

Zwitserland als stadsstaat is waarschijnlijk de goedkoopste optie. Zoals ook Singapore ervoor kiest alle voedsel te importeren. Maar de Zwitserse bevolking wil het prachtige Alpenlandschap behouden en een Zwitsers product waar zij van op aan kan. Dat is wat de kiezer dit weekend in de stembus liet zien: 78,7 procent voorstanders.

Het lijkt welhaast een uitslag van een dictatuur, maar Zwitserland is een van de meest democratische landen ter wereld. Minstens vier keer per jaar wordt de bevolking geraadpleegd. Het referendum van zondag 24 september over voedselzekerheid behaalde met de helft van de stemgerechtigden (50,03 procent) een relatief hoge opkomst.

Blijk van waardering

Markus Ritter, voorzitter van het Schweizer Bauernverband en zelf biologisch boer, toont zich verheugd met de uitslag. Hij ziet het als een blijk van waardering. Een pluim van het volk aan de Zwitserse boer. Een aanmoediging van de burgers die een hoge standaard waarderen en een hoge prijs willen betalen voor een duurzaam geproduceerd lokaal product.

Dat de eisen nergens strenger zijn dan hier, vindt Ritter niet meer dan logisch. 'Als wij dezelfde kwaliteit zouden produceren als andere landen, waarom zouden wij dan een hogere prijs krijgen?'
Het resultaat van het referendum is dat voedselzekerheid wordt opgenomen in de grondwet. Het wetsvoorstel (zie kader) was weinig controversieel.

Iedereen wint

En dus wint iedereen: consumenten die verzekerd zijn van duurzaam geproduceerd voedsel, boeren die een mandaat kregen van de bevolking, omdat ze duurzaam en lokaal produceren, en maatschappelijk groeperingen die strijden voor milieu en dierenwelzijn. Zelfs voedselimporteurs weten het voorstel in hun voordeel uit te leggen.

Dat is ook de grootste wanklank: het levert niets concreets op. Geen regulering over intensivering of juist extensivering van de landbouw. Voedselproductie, landschap en biodiversiteit zijn van belang, maar er volgen geen regels of consequenties. De landbouw in Zwitserland is vele malen duurder dan in omringende landen. Toch wordt de sector niet beschermd met extra protectionistische maatregelen.

Rijk land

Zwitserland is een van de rijkste landen ter wereld en hoeft zich daarom geen zorgen te maken om de voedselvoorziening. Het initiatief voor de grondwetswijziging kwam van boerenorganisaties die het juist helemaal niet zo vanzelfsprekend vinden dat de Zwitserse burger elke dag voldoende, gezond en duurzaam eten op zijn bord heeft.

De bevolking van 8 miljoen groeit elk jaar met 1,1 procent, terwijl het landbouwareaal afneemt. Zo vertoont de toch al magere zelfvoorzieningsgraad van amper 50 procent een negatieve trend. Daarbij wordt de markt steeds volatieler, alsook het klimaat, maar vooral de politieke situatie in importlanden.

Inkomen

Bovendien is landbouw in dit bergland ontzettend duur. Het inkomen van een boer bedraagt gemiddeld minder dan 54.000 euro. Hiervan komt grofweg de helft uit de staatskas. De boer produceert daarmee het duurste voedsel van Europa.

Desondanks blijft de burger de boer trouw. Winkeltoerisme valt ontzettend mee volgens Manfred Bötsch, hoofd duurzaamheid bij supermarktketen Migros. Toch zijn veel Zwitserse kiezers, vooral boeren, erg ontevreden met het voorstel zoals het nu op tafel ligt. Het is een verwaterd product van politieke onderhandelingen dat elke inhoudelijke betekenis verloren heeft.

Duurzame retailer

Bötsch vertelt trots dat Migros de meest duurzame retailer ter wereld is. Nergens anders gelden strengere voorwaarden op het vlak van milieu, biologische productie en dierenwelzijn.

Op de vraag wat Bötsch in het stemhokje heeft gedaan, zegt hij stellig: 'Ik heb nee gestemd. We hebben een sterke lijn nodig over waar we met de landbouw naartoe willen. We horen nu de natuurliefhebbers juichen dat ze meer biologische landbouw willen. En er zijn zelfs boeren die in de uitslag een vrijbrief zien om intensiever te gaan produceren.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst