'Nederlandse telers lopen veel geld mis'

Waar enkele jaren geleden nog ruim 90 miljoen euro aan GMO-subsidies werd gerealiseerd, is dat bedrag inmiddels stevig teruggelopen. Cijfers van het ministerie van Economische Zaken (EZ) tonen dat er in 2015 nog voor ruim 49,8 miljoen euro aan aanvragen lagen (38,9 miljoen euro gerealiseerd). In 2016 liepen de aanvragen terug tot 47 miljoen euro (44 miljoen euro gerealiseerd) en voor 2017 zijn deze gekelderd tot 23 miljoen euro.

Volgens Wim Rodenburg van de Dutch Produce Association (DPA) is de teruggang dit jaar een logisch gevolg van de nieuwe Nationale Strategie GMO groente en fruit, die per 1 januari 2017 is ingegaan. Daarin heeft de sector de focus naar drie elementen verlegd: marktgericht produceren, versterking van de afzetstructuur en verdergaande verduurzaming.

Producentenorganisaties

Producentenorganisaties (PO's) moeten meerjarenplannen, van collectieve plannen voor duurzame investeringen tot gezamenlijk marktonderzoek, indienen bij de overheid langs deze meetlat, inclusief de uitwerking in aangepaste regels en aanvraagsystemen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

In de regels is vastgelegd dat financiering, via een actiefonds, voor de helft geschiedt met Europese subsidie, tot maximaal 4,1 procent van de waarde van de totale afzet van de PO. De andere helft moet de telersvereniging ophoesten. Ook moeten de ledenvergaderingen van de PO's de plannen goedkeuren.

Pauzejaar

'Beide punten - cofinanciering en accordatie door de leden - was voor een aantal PO's reden om een pauzejaar in te lassen. Dat betekende in 2016 geen meerjarenplan indienen om in de loop van 2017 opnieuw te bekijken om een nieuw meerjarenprogramma in te dienen', aldus Rodenburg.

Hij stelt dat in 2016 vier PO's een nieuw meerjarenprogramma hebben ingediend en dat andere PO's bezig zijn met het wijzigen van al lopende drie-, vier- of vijfjarige meerjarenprogramma's om deze af te maken langs de oude strategie.

Creativiteit

De GMO-regeling kreeg in Nederland pas een forse duw voorwaarts onder kabinet-Balkenende II (2003-2006). 'Dat riep vaak: we krijgen te weinig geld uit Brussel. Waarop Brussel zei: er zijn diverse regelingen die jullie niet benutten. Benut ze nou. Dat heeft geleid tot een fors toegenomen creativiteit om in aanmerking te komen voor subsidie', schetst een Nederlandse GMO-kenner, die alleen op basis van anonimiteit wil spreken.

Nederlandse telers maakten een inhaalslag en tot 2011 zat de subsidietoekenning richting Nederland met zo'n 90 miljoen euro per jaar vrijwel aan het plafond. Tot de affai re FresQ opdook. De gevolgen van die affaire en de dreiging van claims ijlen volgens hem nog steeds na in GMO-land en leidde tot grote voorzichtigheid bij EZ. 'Het grote obstakel zijn juridische risico's, waarbij EZ in Brussel heen en weer wordt geslingerd tussen het DG Competition (directoraat-generaal mededinging) en het DG Agro.'

Discrepantie

Ook individuele telers hebben het lastig. 'Neem de discrepantie tussen regeling en praktijk als een teler bij de bank komt voor geld. Die zegt meteen: u wilt investeren, maar hoe gaat u dat terugverdienen? Hebt u een verkoopplan? Tegelijkertijd ligt de regie op de afzet in de GMO-regeling bij de telersvereniging', vertelt de GMO-kenner.

'De regels zijn dermate rigide dat de benutting instort. Het is een sterfhuisconstructie geworden. Ne-derland loopt veel geld mis. Nederland was hoogste benutter, maar nu zitten we in de achterhoede. Dat is treurig. De ballon is in een paar jaar tijd bijna helemaal leeggelopen.'

Visie

Rodenburg 'herkent zich niet' in de term sterfhuis. Volgens hem bekijken de PO's wat wel en niet mogelijk is en naar welke acties de voorkeur uitgaat. Binnen DPA is een GMO-expertisecentrum ingericht waarbinnen de PO's nadenken hoe regels worden geïnterpreteerd en de organisatie moet worden ingericht. 'Ten slotte werken we aan een visie hoe het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) na 2020 de beste bijdrage kan leveren aan de Nederlandse PO's en de veranderende afzetstructuur.'

DPA zegt wel dat door de nieuwe GMO-voorwaarden die EZ vorige week heeft gepubliceerd, de mogelijkheden voor afzetorganisaties minder zijn geworden. Zo is er sprake van verzwaring van de regeldruk, wat tot extra kosten leidt.

Randvoorwaarden

De organisatie is wel blij met de duidelijkheid die de nieuwe regeling op diverse punten brengt over de randvoorwaarden. Rodenburg: 'Dat helpt telersverenigingen bij het maken van nieuwe investeringsplan-nen voor 2018. Ga je iets wel of niet doen, dat valt nu te besluiten.'

Eind september, als de aanvraagtermijn is verstreken, wordt duidelijk hoeveel PO's nog meedoen met GMO.