Feestje en frustratie rond laatste Friese ruilverkaveling

Die generatielange periode zorgt ervoor dat graafmachines alweer bijna klaar staan om het land opnieuw in te richten. Boeren in de voormalige gemeente Baarderadeel stonden eind jaren zestig, begin jaren zeventig van de vorige eeuw niet in de rij om te gaan verkavelen. Het waren veelal grote melkveebedrijven op kalkrijke zware klei die goed boerden.

Naast het verzet van de boeren, zorgden later ook de natuurinrichting, de komst van de provinciale weg, de verplaatsing van Dairy Campus naar Goutum en de provinciale weg rond Leeuwarden, de Haak om Leeuwarden dat de 52e en laatste klassieke ruilverkaveling in Friesland ook de boeken ingaat als de langstdurende. Een derde van het 10.200 hectare grote gebied, zo'n 3.200 hectare landbouwgrond werd geruild. Ruim 200 hectare natuur moest vanwege doelstellingen worden ingericht.

Onwenselijk

Die lange doorlooptijd van bijna een halve eeuw in ruilverkaveling is onwenselijk, betoogde hoogleraar plattelandsontwikkeling Dirk Strijker in Stal Chardon in de buurtschap Hesens. 'Zo wil je het niet. Tegen de ontwikkelingen in de melkveehouderij is niet meer tegenaan te ruilverkavelen.'

De complexiteit van de ruilverkaveling Baarderadeel laat volgens Strijker zien dat de klassieke verkavelingen niet meer van deze tijd zijn. 'In vrijwillige,kleinere kavelruilen van tegenwoordig worden sneller zaken afzonderlijk van elkaar opgepakt, als er geld voor een fietspad is komt er een fietspad. Niet wachten, maar nu doen. De wereld verandert snel.'

21 miljoen euro

Het hele project kostte zo'n 21 miljoen euro, daarvan moeten de boeren ruim 3.2 miljoen ophoesten. Dat komt neer op 363 euro per hectare. zo'n 30 euro minder dan in het stemmingsrapport van 1995 staat. Het pakte goed uit, dankzij mede-financiers.

Ook voorzitter Gjalt Stenekers van de landinrichtingscommissie schetste de problemen rond de ruilverkaveling.

Wanneer je er later begint aan de ruilverkaveling komen er steeds meer andere dingen bij zoals recreatie, landschap en natuur. In Baarderadeel was men niet blij met de inrichting van natuur. Er werd een actiecomité opgericht. Daarbij komt dat tegenwoordig elke boer wil inspreken, stelt Stenekers. 'Elke boer komt met een advocaat. En die advocaten zijn optimistische mensen. Die zien overal kansen in. Dat houdt de boel enorm op.'

Miskoop

Terwijl in het manage vooral een feestje vierden met Friese Oranjekoek en een show met 'paard van het jaar' Eise 489 van Stal Chardon hebben boeren even verderop de feestelijke bijeenkomst willen tegenhouden. Mekveehouder Nico van der Werf in Raerd nam daarvoor contact op met landbouwgedeputeerde Johannes Kramer en de Commissaris van de Koning Arno Brok.

Een miskoop van 21 miljoen euro noemt hij de ruilverkaveling. Gevaarlijke spoorwegovergangen die niet aangepakt zijn, het zware landbouwverkeer dat ondanks de aanpak van de wegen nog door de kleine dorpen moet, maar ook boeren die door de ruilverkaveling geen voordeel hebben kunnen behalen.

Melkveehouder Evert Dijkstra zette daarom kavelruil Jongema- Nijkleaster waaraan een tiental melkveehouders meedeed, onder anderen Nico van der Werf.

Van der Werf: 'Er is helemaal geen reden tot feest. De buitenblokkers, boeren die met hun land wel in de ruilverkaveling lagen, maar niet met hun bedrijf, hebben geen voordeel gehad. Wij hebben geen voordeel gehad. Ik heb het gevoel dat het ook een personenkwestie was. Ik had een brief over de koop van land bij Jorwerd. Maar daar hebben ze helemaal niet naar gekeken. Dat is pure oplichting. Dat is net als dat jij een auto koopt, je hebt eerste koop en de autodealer verkoopt hem aan iemand anders. Daar ga je toch ook niet mee akkoord?'

Uitgeklede ruilverkaveling

Melkveehouder Rense Schukken uit Hijlaard kent de verhalen, terwijl hij achterin de manage de honderd aanwezigen monstert 'Iedereen probeert het beste er uit te halen, iedere boer wil meer. Mensen vinden het lastig elkaar wat te gunnen. Dat dit een uitgeklede ruilverkaveling was en maar zes bedrijven zijn verplaatst, maakt het ook moeilijker. En dat het zo lang heeft geduurd, dat maakte de frustratie nog groter. Onze generatie heeft zijn hele leven over de ruilverkaveling, terwijl de eerste percelen al bijna weer verkocht zijn.'

Schukken kreeg zijn land dichter bij zijn bedrijf. Dat kost hem zo'n 40.000 euro. 'Ik heb nu op twee plekken land, terwijl dat eerst op vijf plekken was. Hiervoor heb ik in plaats van twee opraapwagens een nodig.'

Hoewel iedereen liever had gehad dat de kavelruil tien jaar duurde en door de vertraging 'aantrekkelijke regelingen' misliep, waarvoor de landinrichtingscommissie in Wommels wel subsidie binnenhaalde, wil LTO Noord-afdelingsvoorzitter Littenseradiel Gabe van der Schaaf er voor waken dat Baarderadeel een verkeerde kavelruil geweest is. 'Het is een hele toer om te ruilen, je komt aan het grond van boeren. Het gros is er beter van geworden.'