Maatwerk moet weidevogel redden

'Zonder plan is het lastig om iets tegen roofdieren te doen. Je kunt mozaïeken maaien, plasdras aanleggen of het maaien uitstellen, maar als predatoren hun gang kunnen gaan, is alles voor niets. Het is heel frustrerend en aan mensen niet uit te leggen dat er veel geld wordt uitgegeven om de weidevogel te redden', vertelt voorzitter Wilco de Jong van het Kollektivenberied Fryslân.

Sinds 2016, bij de invoering van het nieuwe het nieuwe stelsel van agrarisch natuurbeheer, zijn voor alle Friese weidevogelgebieden predatiebeheerplannen opgesteld. Hiermee krijgen jagers van de provincie ontheffing om de vos 's nachts met behulp van een lichtbak te bejagen en zijn vangkooien tegen de zwarte kraai in te zetten.

Afspraken

Ook hebben boeren afspraken gemaakt met natuurorganisaties, wildbeheereenheden en andere gebiedspartijen over de inrichting van het landschap om het roofdieren minder gemakkelijk te maken. 'We merken dat de discussie minder heftig is. Iedereen ziet in dat het nodig is en dat bejagen onderdeel is van het totale natuurbeheer.'

Naast Friesland beheren inmiddels ook alle gebiedspartijen in Drenthe gezamenlijk actief roofdieren. Ook in Gelderland gaan ze aan de slag met beheerplannen.

Erkenning

De erkenning dat jacht op roofdieren nodig is om de teruggang van de weidevogel een halt toe te roepen, neemt dan ook toe, ervaart Wim Knol, teamleider ecologie van de Jagersvereniging. 'Bij natuurorganisaties is hierover lang een emotionele blokkade geweest. Het is voor hen ook niet makkelijk om een andere boodschap te vertellen.'

Volgens Knol moet het huidige beleid snel wijzigen, wil de grutto in 2026 niet uitsterven. Het nest- en broedsucces van de oer-Hollandse weidevogel noemt hij 'een drama'. Uit onderzoek blijkt dat zo'n 85 procent van de eieren en kuikens het niet haalt, vooral door roofdieren.

Vos

De vos is verreweg de grootste rover. Verder zijn de zwarte kraai, buizerd, blauwe reiger en marterachtigen als hermelijn en steenmarter succesvolle predatoren. De soorten nemen ook toe. 'Al deze soorten met elkaar zorgen voor een bovenmatige predatiedruk.'

Om het tij te keren moet naast nestbescherming en landschapsbeheer aan predatorenbeheer worden gedaan, stelt de ecoloog. Daarbij moeten jagers meer mogelijkheden krijgen zoals het gebruik van kraaienvangkooien en een ruime lichtbakontheffing om de vos te bejagen. Ook moeten meer grondeigenaren daarvoor hun land openstellen.

Verantwoordelijkheid

Knol juicht regionale predatiebeheerplannen toe. 'Het is een en-enverhaal. Alle partijen, boeren, jagers, natuur- en terreinbeheerders en overige grondgebruikers moeten hun verantwoordelijkheid nemen en niet vluchten in nieuw onderzoek of naar de buren wijzen, maar handen uit de mouwen en de principes even opzijzetten.'

Daarbij is een regierol voor agrarische collectieven weggelegd, zegt voorzitter Alex Datema van Boerennatuur.nl, de koepel van de veertig agrarische collectieven. Ook hij constateert een groeiend besef bij partijen om gezamenlijk de predatie van weidevogels aan te pakken. 'Maar er mag er echt nog wat meer beweging komen in de lokale samenwerking tussen gebiedspartijen en agrarische collectieven.'

Kwetsbaar

De aanwezigheid van roofdieren is volgens Datema van grote invloed op de stand van de weidevogels in de beheergebieden. 'Onze gebieden zijn ontzettend kwetsbaar, omdat op een relatief klein oppervlak veel weidevogels zitten. Dat trekt roofdieren aan', aldus de voorzitter van Boerennatuur.nl.

'Daarom willen we met alle gebiedspartijen tot overeenstemming komen over afschot van vossen en inzet van middelen. Dat is een zoektocht. Het hangt niet alleen af van wettelijke mogelijkheden, maar vooral van de wil om te handelen.'

Laatste middel

Vogelbescherming Nederland begrijpt de frustratie van boeren die zich voor weidevogels inzetten, maar ziet jacht als laatste middel. 'Eerst moet de kwaliteit van het leefgebied op orde zijn. Is er voldoende kruidenrijk grasland, een hoog waterpeil en voldoende openheid en rust voor de weidevogel', zegt beleidsadviseur Jouke Altenburg.

'Als dat op orde is en uit onderzoek blijkt dat predatie in een gebied ervoor zorgt dat er onvoldoende jongen groot worden, kun je nadenken over het weren van predatoren.'

Vrij spel

Toch pleit ook Altenburg voor maatwerk per gebied om de predatiedruk te verminderen. 'De aantallen, soorten en druk verschillen sterk. Het heeft weinig zin de vos intensief te bejagen als daardoor bijvoorbeeld de ruimte voor marters toeneemt. Dan hebben zij vrij spel.'

Ook LandschappenNL is voorstander van predatiebeheerplannen. 'Als ze goed is elkaar zitten, bevatten ze alle aspecten om predatiedruk te voorkomen. Afschieten is daarbij de laatste stap. Daar moet je heel zorgvuldig in zijn', zegt beleidsadviseur Aad van Paassen.

Keuzes

'Vossen en weidevogels gaan niet samen. Daarom moeten er zorgvuldige en verantwoorde keuzes worden gemaakt. We moeten ook een deel van het verlies accepteren. Predatie hoort bij natuur. Alleen met gebiedskennis kun je predatoren aanpakken. We moeten dan ook zeker geen heksenjacht creëren, maar ook de ogen niet sluiten.'