Pionier in zilte zeegroenten

Voor dag en dauw gaat Aart-Jan Bil uit Kerkwerve dagelijks, behalve zondag, naar zijn natte, zilte akkers om er zeekraal en lamsoor te snijden. Op zijn knieën snijdt hij met een handzeis precies voldoende kratten vol voor de vraag van die dag. Om half acht sorteert hij die oogst en vanaf half tien brengt hij de zilte zeegroenten naar zijn klanten. Dat zijn restaurants en winkels, vooral op Schouwen-Duiveland, en handelaren.

De zeegroenten liggen altijd dagvers in de winkel of op het restaurantbord. In de drukke oogstperiode van zo'n dertien weken rijdt Bil ruim 40.000 kilometer met kratten vol zeegroenten naar zijn klanten. Een klein deel van de dagoogst verkoopt hij aan huis, eerst in een ruimte in een grote schuur, maar sinds kort in een schuurtje pal aan de weg.

Lamsoor en zeekraal

De Schouwse plantenteler beteelt 0,5 hectare lamsoor en 2 hectare zeekraal. Daarnaast heeft hij 27,5 hectare 'gewone' akkerbouw. Van die zeegroenten ligt 2 hectare in het zilte natuurgebied de Prunje, dat niet ver van het bedrijf ligt. Ook heeft de ondernemer een kas gebouwd van 2.000 vierkante meter voor het vervroegen en het verlaten van de zeegroenten.

Tot zo'n vijf jaar geleden had Bil nog weinig met zeegroenten. Na de HAS in Dronten werkte hij als adviseur bij CZAV en nam hij de 7 hectare akkerland van zijn ouders over. Door zijn werk kwam hij bij een klant die aan de voet van de Oosterscheldebrug bij Zierikzee al twintig jaar zeekraal teelde. Die wilde stoppen en vroeg of Bil geen interesse had.

Rijdende trein

Bil zag wel potentie in de teelt en afzet van de zeegroenten en na verloop van tijd nam hij het over. 'Ineens hadden we een stuk zeekraal en een klantenkring. We stapten in een rijdende trein. Zoiets verzin je zelf niet van tevoren.'

De Zeeuw stopte gelijk bij zijn werkgever en ging vanaf dat moment vol voor de zeegroenten. Eerst had hij in zijn eigen groentetuin al geëxperimenteerd met zout water en voedingsstoffen om de natuurlijke leefomgeving voor lamsoor en zeekraal zo goed mogelijk na te bootsen.

Natuurontwikkeling

Het stuk zeekraal bij Zierikzee raakte Bil al snel kwijt aan natuurontwikkeling, maar op percelen achter zijn erf en in de Prunje groeide de teelt. Hij richtte die percelen speciaal daarvoor in, met doek onder de teeltaarde en met greppels om het zoute water vast te houden. 'Daar kan ik nu geen aardappelen meer telen', stelt hij vast.

Zeegroenten gedijen goed in een zilte omgeving, maar te zout is niet goed voor de groei. Bil kan alleen zout water over de zilte akkers pompen. Want zoet water is bijna nergens beschikbaar op Schouwen-Duiveland.

Meer regen

In een periode met weinig regen, zoals de afgelopen maanden, werden de akkers daardoor steeds zouter. Daarom kijkt de ondernemer uit naar meer regen. 'We kunnen niet zonder zoet water.' Hij is daarom blij met de plensbui die net valt, als hij aan het vertellen is.

De teler zou graag meer mogelijkheden hebben om de teelt te sturen. Daarom denkt hij erover om dammetjes rond de zilte percelen te leggen en om te draineren. Dan kan hij meer sturen met zout en zoet water in perioden met weinig en met veel regen. 'Dan kan ik de kwaliteit van het product constanter houden', legt hij uit.

Oogst

Bil oogst de lamsoor van eind maart tot oktober. De oogst van zeekraal start twee maanden later en gaat door tot september. In de overige maanden koopt de handel zilte groenten vooral uit Israël en Mexico. In het seizoen komt er ook zeekraal en lamsoor uit Frankrijk. Daar zijn veel professionele snijders die zelf geen akkers hebben, maar in de natuur snijden. Ook in Nederland kan dat; een snijder met vergunning mag snijden voor eigen consumptie.

De Schouwenaar teelt nu zeven jaar zilte groenten, maar voor hem voelt het nog altijd alsof hij startend ondernemer is. 'Het is nog steeds pionieren en ik leer nog steeds heel veel. Ik heb wel grote stappen gemaakt op kwaliteit, maar ik ben nog lang niet op niveau waar ik zou willen zijn', zegt hij.

Kick

'Ik blijf nog steeds iedere cent investeren in zeegroenten. Het blijft wel een groot risico, maar als het lukt, is het niet-levensvatbare bedrijf van mijn ouders weer levensvatbaar gemaakt. Dat geeft wel een kick.'

Zeegroenten zijn hem op het lijf geschreven, geeft Bil aan. 'Ik hoef geen trekker van 200 pk. Laat mij maar lekker op de knietjes in het slik kleinschalig planten telen.'

Global GAP

Het biedt de zeegroenteteler voordelen dat hij van zijn eigen akkers oogst. Daardoor is de oorsprong van het product traceerbaar. Bij oogst uit de natuur is dat niet het geval. Die traceerbaarheid is nodig voor Global GAP en dat is een eis van supermarkten.

Bil ziet daardoor kansen voor meer afzet aan supermarkten. Hij kan nu ook al meer verkopen dan telen. De afzetgroei ziet hij vooral buiten het zuidwesten van het land. Daar is volgens hem de markt 'wel een beetje verzadigd'.

Landelijke winkelketens

De teler ziet vooral kansen voor levering aan landelijke winkelketens. Dan gaat het om grotere hoeveelheden dan hij nu snijdt. Daar is hij nog niet helemaal klaar voor. 'Als iemand nu een periode 500 kilo zeekraal per week wil, krijgen we dat nog niet voor elkaar.'

Bil kan wel meer leveren dan nu met zijn eigengemaakte oogstmachine. Maar eigenlijk vindt hij zelf dat die machine nog niet het kwaliteitsniveau levert dat hij wil. 'Met de hand geoogst product heeft een mooiere kwaliteit. Dan kun je superselectief oogsten.'