Minder afspoeling door betere structuur

Aan het woord is Adrie Bossers, akkerbouwer in het Brabantse Langeweg. Klei is hier de overheersende grondsoort (35 tot 42 procent afslibbaar). 'Ik heb onlangs twee kavels van 17 hectare laten bemonsteren. Wat blijkt? De afgelopen vier jaar is het Pw-getal (een maat voor de beschikbaarheid van fosfaat) gezakt. Op het ene perceel van 39 naar 32, op het andere van 44 naar 36. Dat gaat de verkeerde kant op.'

Ook de hoeveelheid organische stof in de bodem daalt: van respectievelijk 3,5 en 3,1 procent vier jaar geleden naar achtereenvolgens 3,4 en 3,0 procent nu. 'Ook hier is de tendens niet goed', concludeert Bossers.

Bouwplan

Aan zijn bouwplan ligt het niet, denkt de akkerbouwer. Dat is 'tamelijk rustig' met graan en graszaad (samen 3/7), suikerbieten, aardappelen, uien en conserven (telkens 1/7). 'Daarnaast wordt bijna de helft van het bedrijf na de oogst consequent ingezaaid met een groenbemester.'

Als bron van fosfaat gebruikt Bossers geitenmest, maar dat is kennelijk niet genoeg om de afvoer van fosfaat te compenseren en daling van het organischestofgehalte te stoppen.

Nitraatrichtlijn

Boeren en tuinders zijn de voorbije jaren geconfronteerd met steeds scherpere bemestingsnormen. Uiterlijk in 2027 moet Nederland voldoen aan de Europese Nitraatrichtlijn die wil dat tegen die tijd grond- en oppervlaktewater 'in een goede toestand' verkeren. Voor grondwater ligt de lat op 50 milligram nitraat per liter.

'Op klei wordt die norm overal al ruim gehaald', weet de akkerbouwer. 'Uit oogpunt van grondwaterwaterkwaliteit is aanscherping van normen dan ook niet nodig.'

Verruiming

Sterker nog, Bossers pleit, gezien de dalende waarden voor fosfaat en organische stof, voor een verruiming van aanvoernormen. 'Ik weet dat compost nu een optie is. Fosfaat uit compost telt maar voor de helft mee in de aanvoer. Maar in de praktijk loopt de kwaliteit van compost nogal uiteen. Het is vaak vervuild met plastic en glas. Dat is de reden dat ik het niet gebruik', legt hij uit.

De ondernemer oppert om andere bodemverbeteraars zoals stalmest, champost en schuimaarde diezelfde gedeeltelijk vrijstelling te verlenen als compost nu al heeft.

Oppervlaktewater

Wat de kwaliteit van het oppervlaktewater betreft – het andere deel van de Nitraatrichtlijn – moeten ook in het kleigebied nog stappen worden gezet. 'In het werkgebied van ons waterschap is grofweg de helft van de belasting afkomstig uit de landbouw. De andere helft komt uit andere bronnen. Als landbouw hebben we een opgave, maar ook andere bronnen moeten terug.'

Bossers denkt dat een verdichte structuur van landbouwgrond vaak de oorzaak is van afspoeling van stikstof en fosfaat naar oppervlaktewater. 'Bij overvloedige regenval trekt het water niet de bodem in, maar vloeit het rechtstreeks naar de sloot. Inclusief meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen.'

Moderne machines

Ook op zijn bedrijf ziet de ondernemer de bodemverdichting, met name onder de bouwvoor. De oorzaak zoekt hij onder meer bij moderne landbouwmachines. 'Die zijn steeds zwaarder geworden. In het verleden trok een trekker van 88 pk mijn drieschaarwentelploeg. Nu is voor diezelfde ploeg 120 pk nodig. Dat zegt genoeg over verdichting.'

Bossers experimenteert sinds enige tijd met niet-kerende grondbewerking, als alternatief voor het ploegen, om de structuur te verbeteren. Met name na de teelt van rooivruchten. 'Ik gebruik dan een voorzetwoeler.'

Pendelaars

Niet-kerende grondbewerking verstoort de verticale poriën in de bodem amper. Die poriën worden gecreëerd door pendelaars (wormen). 'Verticale poriën verbeteren de sponsfunctie van het bodemprofiel waardoor hemelwater beter wordt opgenomen', zegt Bossers.

Maar niet-kerende grondbewerking kent ook nadelen. 'Onkruiden steken gemakkelijker de kop op. We zullen hoe dan ook aan de slag moeten om afspoeling te verminderen, liefst op een manier die ook goed voor je bedrijf is.'