'Lager budget voor nieuw GLB na 2020'

De voorbereidingen voor een nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) na 2020 komen steeds prominenter op de agenda, zowel in Brussel als in de lidstaten. Afgelopen jaar stelde staatssecretaris Martijn van Dam (EZ) het onderwerp aan de orde tijdens de informele Landbouwraad in Amsterdam.

Voorzitter Louise Fresco van de raad van bestuur van Wageningen University en Research en landbouweconoom Krijn Poppe presenteerden vervolgens een rapport over de toekomst van het GLB. Zij pleiten net als Van Dam voor omschakeling naar een EU-landbouw- en voedselbeleid.

Poppe stelt vast dat de toekomst van het landbouwbeleid overal in Europa onderwerp van gesprek en bezinning wordt. 'We zijn lang niet meer de enige. Frankrijk komt bijvoorbeeld zeer actief met voorstellen, maar ook in andere landen leeft het. Lobbyorganisaties en landbouweconomen houden bijeenkomsten, er verschijnen papers. Ik verwacht dat dat in 2017 sterk zal intensiveren.'

Wat is daarbij de rol van Brussel?

'EU-Landbouwcommissaris Phil Hogan gaat werken aan een meningsvormend document. Daarin wordt op een rij gezet hoe de lidstaten het huidige GLB hebben geïmplementeerd en hoe het werkt. Komt eruit wat bedoeld was? Van daaruit zal Hogan piketpalen neerzetten voor het beleid na 2020. Ook het Europees Parlement is actief, onder meer met sessies met deskundigen om de kennis over het GLB op te halen. Dat zal in versterkte mate doorgaan.'

Heeft een klein land als Nederland invloed in het traject naar een nieuw Europees landbouwbeleid?

'Nederland is geen zwaargewicht in de algemene Europese politiek, maar we zijn de grootste van de kleine landen. En op landbouwgebied zijn we toch een belangrijke speler. Er wordt in Brussel wel degelijk geluisterd als Nederland wat zegt over landbouw. Op die manier kan een land als Nederland een sleutelpositie innemen als er in Europa een deal gemaakt moet worden. Het is dan ook terecht dat lobbyisten vanuit Nederland in Brussel actief zijn, ook namens LTO Nederland.'

Zou de Nederlandse positie nog sterker zijn wanneer we een minister van Landbouw naar Brussel sturen in plaats van een staatssecretaris?

'Die vraag kan een bestuurskundige beter beantwoorden. Maar mijn indruk is dat deskundigheid telt. Status dwing je ook af door kennis en persoonlijkheid. Bovendien treedt de Nederlandse staatssecretaris van Landbouw in het buitenland op als minister van Landbouw. Ik geloof dan ook niet dat dat de Nederlandse invloed staat of valt met een visitekaartje als minister of staatssecretaris.'

Is al enigszins aan te geven waar het naartoe gaat met het landbouwbeleid na 2020?

'Er zijn veel onzekerheden, bijvoorbeeld rond de internationale handelssystemen. De internationale economie trekt aan, maar het CETA-akkoord tussen Europa en Canada heeft het net gehaald. Over de handelsovereenkomst met de Verenigde Staten, TTIP, is nog veel onzekerheid, zeker na de verkiezing van Donald Trump tot president van de VS. En wat betreft het handelsbeleid voor groenten en fruit, heeft Spanje er recent door weten te duwen dat Europa de import van sinaasappelen uit Zuid-Afrika gaat bemoeilijken.'

Wat wordt een belangrijk item bij de voorbereiding van een nieuw GLB?

'Een thema dat al regelmatig naar boven komt drijven, is risicomanagement. Dat zie je bijvoorbeeld in het rapport van de commissie Veerman. Agrarische productie fluctueert nu eenmaal en de prijzen doen dat nog forser. De discussie gaat erover of het beleid meer gericht moet zijn op risicomanagement en wat de boer zelf kan doen. Varkenshouders en aardappeltelers hebben er al veel ervaring mee. Maar sommigen zien hier een belangrijke overheidstaak.

'Hoe dan ook, alle economen zijn het erover eens dat bepaalde calamiteiten niet verzekerbaar zijn. Daar ligt wel een rol voor de overheid, al was het alleen maar als herverzekeraar.'

Verwacht u dat er ingeleverd moet worden op het budget voor landbouw?

'Dat lijkt me zeer waarschijnlijk. Met Groot-Brittannië vertrekt een belangrijke nettobetaler. Een Duitse minister heeft gezegd dat het landbouwbudget wel 30 procent kleiner kan. En er zijn veel andere wensen in Europa, bijvoorbeeld op het gebied van defensie, stimulering van de economie en klimaatbeleid. Dat leidt tot grote onzekerheid over de hoeveel betalingen waarop boeren in het volgend decennium kunnen rekenen.'

Wanneer worden er knopen doorgehakt en krijgen boeren en tuinders duidelijkheid?

'Dit jaar is in elk geval geen besluitvorming te verwachten. Het zou me niet verbazen als het 2019 wordt. Eerst moet de Brexit zijn geregeld en moet er een financieel akkoord zijn. Andere factoren die meespelen zijn het feit dat de huidige Europese Commissie in 2019 vertrekt. Vaak zie je dat een Landbouwcommissaris in zijn tweede termijn tot grote hervormingen komt. En we krijgen tegen die tijd ook een nieuw Europees Parlement, dus misschien schuiven de wetgevers het probleem wel even voor zich uit.'