'Meeste compactie zit tussen de oren'

In december was er in Flevoland een studiedag rond het thema conserverende grondbewerking, met deskundigen uit binnen- en buitenland. 'De meeste compactie zit tussen de oren.'

Een hoger organischestofgehalte, een actiever bodemleven, een betere draagkracht en minder snel plassen op het land. Telers die zijn overgestapt op niet-kerende grondbewerking (NKG), zien grote voordelen in hun manier van werken. Maar eenvoudig is het niet.

Stoppen met ploegen is in de meeste gevallen het begin van een lange zoektocht naar een slimme aanpak die past bij het bedrijf. Hetzelfde geldt voor andere conserverende technieken, zoals het gebruik van vaste rijpaden.

Reden genoeg voor zelfstandig adviseur Sander Bernaerts (Naturim) en het vakblad LandbouwMechanisatie om een groep deskundigen uit binnen- en buitenland bij elkaar te brengen voor een studiedag over bodem- en grondbewerking. Dat gebeurde eind vorig jaar in Lelystad.

Grondbewerking

De meeste aandacht ging uit naar NKG in combinatie met groenbemesters. 'Je kunt dat niet los van elkaar zien', zegt Bernaerts. 'Je wilt dat de bodem zoveel mogelijk bedekt is om de structuur te beschermen en het bodemleven te voeden. Een NKG-teler moet nauwkeurig plannen en terugredeneren: waar wil ik in het voorjaar eindigen? De groenbemestermassa mag bij de zaai geen belemmering vormen en de grond moet kunnen opwarmen.'

De Fransman Victor Leforestier was een van de sprekers. Hij experimenteert op het bedrijf van zijn ouders met uiteenlopende NKG-technieken en is hoofdredacteur van een platform rond conserverende landbouw. 'Op 85 procent van het Franse landbouwareaal rust een groenbemesterplicht in verband met erosie en mineralenuitspoeling. Vandaar dat er in ons land veel aandacht voor is. En met succes: telers met groenbemesters in hun rotatie halen in de regel hogere opbrengsten.'

Mengsels

Zelf ziet Leforestier vooral grote voordelen in het gebruik van mengsels. 'Planten wortelen op verschillende manieren. Phacelia geeft bijvoorbeeld een mooie fijne beworteling van de bovenlaag, andere soorten dringen juist weer in diepere lagen door. Daarnaast hebben ze allemaal hun eigen unieke relatie met het bodemleven. Ze maken fosfaat vrij of binden stikstof.'

Leforestier ziet graag een bont mengsel. 'Je weet dan zeker dat er altijd soorten zijn die slagen en je krijgt de meeste massa en dus meer organische stof en een betere onkruidonderdrukking.'

Groenbemester

Om de groenbemester te vernietigen, gebruikt de Fransman een cambridgerol of een messenrol. Die kneust de stengels, waarna het gewas gemakkelijker kapotvriest. 'NKG-telers worden wel eens gezien als die 'glyfosaatjongens', maar in de meeste gevallen is spuiten niet nodig om een groenbemester kapot te krijgen.'

In Nederland bestaat enige reserve over het gebruik van mengsels, vooral vanwege aaltjes. In de Franse bouwplannen met overwegend graan speelt dat minder. Een kwestie van het juiste mengsel samenstellen, zeggen zowel Forestier als Bernaerts. Wie last heeft van een bepaald aaltje, moet geen soorten opnemen die dit vermeerderen. Nieuwe problemen met aaltjes lijken bij het gebruik van mengsels juist minder snel te ontstaan.

Experimenteren

Akkerbouwer Wim Stegeman toonde zijn eigen groenbemesterproeven op zijn bedrijf in Lelystad. In de zes jaar dat hij niet meer ploegt, experimenteerde hij volop met mengsels, zaaitijdstippen en manieren van doodmaken. 'Het belangrijkste voor mij is dat er in het voorjaar geen grote massa meer staat. Eén keer hebben we een gele mosterd van een meter hoog gehad op een perceel waar de uien moesten komen. Dat is redelijk goed gekomen, maar in dat jaar hebben we denk ik wel leergeld betaald.'

Raaigrassen zijn voor Stegeman uit den boze. Die vormen een zode. Het liefst heeft hij een mengsel met daarin meerdere soorten die gemakkelijk kapotvriezen, zoals niger. 'Op die manier ontstaan geleidelijk open plekken in het mengsel, waardoor de vorst vanzelf ook meer grip krijgt op de iets minder vorstgevoelige planten.'

Strip-till

Aandacht was er ook voor strokenbewerking of strip-till. Daarbij wordt de grond alleen bewerkt op de plek waar de gewasrij komt. In mais en suikerbieten zijn daar goede ervaringen mee. Groot voordeel is de goede draagkracht van de grond die niet bewerkt wordt. Dat vergemakkelijkt de oogst onder nattere omstandigheden en behoedt de bodem voor nieuwe schade.

Ook het gebruik van permanente rijpaden is daarop gebaseerd. De opbrengsten op onbereden grond zijn beduidend hoger, laten verschillende studies zien. Een meeropbrengst van 10 of 20 procent zijn geen uitzondering. Maar de investeringen in mechanisatie zijn hoog en vooral de oogst en afvoer van het product via de rijpaden is lastig.

Proberen

Dat het toch kan, bewijst de Limburgse teler Raymond Niesten. 'Probeer gewoon eens wat', zegt hij. Ook volgens Forestier ligt de beperking in de verbeelding. 'De meeste compactie zit tussen de oren.'