Mycoplasma sluimert op grote melkveebedrijven

De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) onderzoekt momenteel het verloop van acute uitbraken op melkveebedrijven. Hoeveel komt het voor? En hoe sluimerend is de relatief onbekende celwandloze bacterie?

Volgens de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) kampten ruim dertig melkveebedrijven in 2013 met een besmetting met Mycoplasma bovis. De bacterie uitte zich voor een deel in de vorm van de combinatie van kreupelheid en mastitis, maar ook deels in uierontsteking of kreupelheid. De uierontsteking deed zich voor op melkveebedrijven in het hele land.

Volgens dierenarts Bas Simons van Dierenkliniek Wolvega komt mastitis door mycoplasma vooral voor op grote melkveebedrijven. 'Mycoplasma verspreidt zich traag door een koppel. Daardoor dooft de infectie in kleine koppels koeien vaak uit. Dit komt onder andere doordat de mycoplasmapositieve koeien tijdig worden afgevoerd.'

Bij grote koppels is de kans dat de infectie uitdooft kleiner. 'Omdat de laatste jaren het gemiddeld aantal koeien per bedrijf is toegenomen, neemt daarmee de kans op het voorkomen van Mycoplasma mastitis ook toe', stelt Simons. 'Daarnaast wordt er vaker mycoplasma gevonden tijdens diagnostiek. Maar of dit komt door een betere diagnostiek of dat het ook daadwerkelijk meer voorkomt, is niet duidelijk.'

Meer vragen

Christian Scherpenzeel, rundveedierenarts bij GD, geeft aan dat GD de afgelopen jaren meer telefonische vragen van veehouders en dierenartsen heeft gekregen over de aandoening. Maar of de ziekteverwekker ook daadwerkelijk vaker voorkomt op grote bedrijven, valt volgens hem niet te zeggen. 'Er is in Nederland geen onderzoek gedaan naar het voorkomen van mycoplasma op melkveebedrijven.'

Ook is Scherpenzeel van mening dat de bacterie zich wel relatief snel door de koppel kan verspreiden.

België en Duitsland schatten het percentage voor mycoplasmapositieve melkveebedrijven op 1 en 2 procent. Studies uit Noord-Amerika rapporteren melkveebedrijven, waar mycoplasma voorkomt, variërend van 1 tot 8 procent. 'In de Verenigde Staten zijn er grote regionale verschillen.'

In Europa is de prevalentie tussen 1,5 en 5,4 procent. Onderzoek in Denemarken geeft aan dat het in het verleden rond de 4,4 procent was. De huidige situatie is onbekend.

Risicofactor

De rundveedierenarts stelt dat in de Amerikaanse wetenschappelijke literatuur een groot melkveebedrijf als risicofactor wordt gezien. 'De verspreiding van ziekteverwekkers is op een groot bedrijf met veel koeverkeer totaal anders dan op een middelgroot of klein bedrijf. Op grote bedrijven is de beschikbaarheid van gevoelige dieren groter door een meer continue instroom van jongvee. Ook neemt het aantal effectieve koecontacten toe, wanneer er meer dieren worden gehouden.'

Het aantonen van mycoplasma als ziekteverwekker is mogelijk, maar niet gemakkelijk. 'Bij routinematig uitgevoerd bacteriologisch onderzoek van melk wordt mycoplasma niet gevonden', licht Scherpenzeel toe. 'De specifieke dieetwensen bij de kweek van mycoplasma vragen een specifieke voedingsbodem, speciaal voor deze bacterie. Die moet apart worden aangevraagd.'

Melkmonster

Een melkveehouder met een verdenking van mycoplasma op zijn bedrijf moet daarmee bij het inzenden van een melkmonster dus rekening houden. 'Dat is in het geval van onbehandelbare, klinische mastitis aan meerdere kwartieren', stelt Scherpenzeel.

Ook dierenarts Maaike van den Berg van Van Stad tot Wad dierenartsen vindt het moeilijk om aan te geven of mycoplasma meer voorkomt op grote bedrijven, ook vanwege de diagnostiek. 'Je moet snel met scherp schieten', doelt ze op het belang van een snelle diagnose. Daardoor kan de juiste mastitisverwekker snel worden bestreden en is het rendement van de behandeling zo hoog mogelijk. Ook wordt daardoor het gebruik van antibiotica meer doelgericht ingezet.

Onderzoek

GD startte afgelopen voorjaar, in opdracht van ZuivelNL, een onderzoek naar het verloop van mycoplasma. Ze onderzoekt voor een langere periode hoe een uitbraak verloopt op melkveebedrijven en welke aanpassingen op het bedrijf effect hebben. Zo wordt gekeken naar aanpassingen van de biosecurity en de rol van aankoop.

Ook brengen de onderzoekers contactstructuren tussen dieren, ligboxbedekking en overbezetting in kaart. Resultaten van dit praktijkonderzoek worden eind 2017 verwacht.

Gewrichtsontsteking

Mycoplasma kan problemen geven aan luchtwegen, gewrichten en uiers. 'Er zijn regelmatig melkveehouders die één of twee van deze symptomen zien', stelt Scherpenzeel. 'Er zijn bedrijven die in korte tijd veel dieren hebben met gewrichtsontsteking. Maar er zijn ook problemen met mastitis, maar weinig gewrichtsontstekingen.'

Volgens de rundveedierenarts is gewrichtsontsteking nooit eenvoudig aan te pakken. 'Dit geldt ook voor gewrichtsontsteking door mycoplasma. De vooruitzichten voor koeien met de aandoening zijn matig tot slecht.'