Consument deelt in risico van voedselproductie

Het systeem van gemeenschappelijke landbouw is hard aan het groeien, zegt adviseur Maria van Boxtel van Land & Co. Zij organiseert ieder jaar een conferentie voor CSA-bedrijven, afwisselend in Nederland en België. In Nederland passen 25 tot 30 bedrijven dit systeem toe, schat ze. Het juiste aantal is moeilijk aan te geven, omdat er ook veel tussenvormen zijn.

Het basisprincipe van een CSA is dat de consument meedeelt in het risico. Een lid of aandeelhouder betaalt aan het begin van het jaar een bepaald bedrag (circa 250 euro). Daarvan mag hij het hele jaar van het bedrijf oogsten. Het bedrag dat de aandeelhouders betalen, wordt gebruikt voor de exploitatie van het bedrijf en het inkomen van de tuinder. In de meeste gevallen zijn dit ondernemers die op deze manier hun afzet hebben geregeld.

Yolande Koot en Marga Verheije zijn werkzaam voor het stadslandbouwinitiatief De Nieuwe Akker in Haarlem. Koot werkt op Stadstuinderij WTG, Verheije op Moestuin Leyduin. Door de verkoop van oogstaandelen kunnen ze beide hun tuinderij exploiteren.

Op Moestuin Leyduin, gelegen in een natuurgebied, kunnen mensen 32 weken per jaar oogsten. Na medio november gaat de tuin dicht, omdat er dan te weinig aanbod en te weinig variatie is. De leden betalen van tevoren voor hun eten en dragen daarbij dus het risico van een misoogst.

Goed uitleggen

Maar dat betekent zeker niet dat de tuinder dus maar achterover kan leunen, stelt Verheije. 'Ik voel mezelf super verantwoordelijk om een goede oogst te halen. Je moet goed kunnen uitleggen waarom een bepaalde oogst tegenvalt. Maar de mensen rekenen me niet af op de oogst. Het gaat om meer dan alleen een groenteabonnement. Mensen komen hier om te oogsten, maar ook om er te zijn.'

Het voordeel van dit systeem is dat de afzet is geregeld en dat de tuinder kan besparen op tijd en dus arbeid, omdat de leden zelf oogsten. In beide tuinderijen in Haarlem wordt ook veel werk door vrijwilligers gedaan. 'Dat zijn mensen die een aandeel hebben gekocht en het leuk vinden om te helpen. De betrokkenheid is groot', vertelt Verheije.

Communicatie

Een belangrijke voorwaarde om een CSA te starten is een goede communicatie. Niet alleen over welke groenten er worden geteeld en welke wanneer geoogst kunnen worden, maar ook over de hoeveelheden die een gezin mag oogsten. Want het is niet de bedoeling dat iemand ook groenten voor de buurvrouw meeneemt of de vriezer gaat volstoppen. Duidelijke regels zijn daarom belangrijk, net als de locatie. '5 kilometer van een behoorlijk grote stad van 30.000 tot 50.000 inwoners is toch wel fijn', zegt Maria van Boxtel.

Ook de grondsoort is van belang. Om het risico van misoogsten zo veel mogelijk te spreiden werken CSA-bedrijven met veel verschillende gewassen.

CSA is vooral een trend bij mensen van buiten de landbouw die een bedrijf willen starten. En je ziet de opkomst van groepen burgers die meer invloed en zeggenschap willen hebben over hun eten. 'Ze willen weten waar hun eten vandaan komt. Dat kan door het zelf te oogsten, maar ook door daar verantwoordelijkheid voor te nemen', geeft Van Boxtel aan. Daarnaast is er ook een educatieve drijfveer: ouders willen hun kinderen laten zien dat een worteltje in de grond groeit.