Duitsland roept om invoering van nieuw melkquotum

Duitsland wordt vaak niet als een echt melkveehouderijland gezien. Toch zijn onze oosterburen de grootste melkproducenten van Europa. Circa 69.000 Duitse boeren leveren jaarlijks zo'n 32 miljard kilo melk af. Dat is tweeënhalf keer zoveel als Nederland.

Daar moet bij gezegd worden: Duitsland is achtenhalf keer zo groot als Nederland en kent veel variatie in melkveebedrijven. In het zuiden van het land zijn relatief veel bedrijven actief, vaak gemengd of met een tweede tak. In het westen en noorden is de structuur enigszins te vergelijken met Nederland qua grootte en manier van boeren en in het voormalige Oost-Duitsland is het grootschaligheid dat de plank slaat.

Zestien deelstaten

Deze verschillen komen tot uiting in de politiek. Duitsland kent een gedecentraliseerd systeem, waarbij de zestien deelstaten veel zeggenschap hebben. Elke deelstaat heeft een minister voor agrarische zaken.

Meerdere deelstaten kennen sinds enkele jaren een bewindspersoon vanuit de Groenen. Deze partij hamert op uitbreiding van het biologisch areaal en meer inzet op dierenwelzijn. Zij wil Europees geld uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) daarvoor benutten.

Meer marktbescherming

En er waait nog een opvallende wind in de Duitse politiek: die van meer marktbescherming. Onder druk van de crisis in de melkmarkt ontwikkelden de Groenen een plan voor een nieuw soort melkquotum.

Kern van het plan is dat bij een bepaald niveau van de melkprijs er een verplicht melkquotumsysteem in werking gaat. Dit moet Europees werken en houdt in dat alle boeren op het moment dat de melkprijs door de gestelde minimumgrens zakt, alle boeren 10 procent minder melk mogen produceren en dan onder dat niveau moeten blijven.

Boete

Melkveehouders die 'overproduceren', betalen een boete en betalen zo deels het systeem. Zo'n crisismelkquotum geldt dan voor een periode van een kwartaal of half jaar en wordt gerekend aan het gemiddelde van het jaar daarvoor. 'Dat systeem kun je verfijnen door te regelen dat bedrijven die de productie het meeste opschroeven, ook het meeste moeten inleveren', zegt Christian Meyer. Hij is lid van de Groenen, landbouwminister in de deelstaat Nedersaksen en voorstander van dit plan.

Daarin staat Meyer niet alleen. In juni bleek dat tien van de zestien deelstaten voorstander zijn van invoering van zo'n plan. 'Het kost de boeren en de maatschappij weinig en kan een crisis veel sneller keren. Staatsminister Christian Schmidt laat nu in Brussel nog een geluid horen voor de vrije marktwerking, maar wij zullen van hem eisen zijn standpunt bij te stellen', vertolkt Meyer de opvatting van een groot deel van de politiek en een groeiende groep boeren.

Gentechvrij

Waar de Duitse melkveehouderij, en vooral haar industrie, verder mee kamt, is de roep om gentechvrije producten, ook zuivelproducten. Genetische modificatie heeft bij Duitse burgers een slecht imago. Dat leeft veel sterker dan in Nederland. Duitse supermarkten spelen daar nu op in met grote, agressief ogende, campagnes die gentechvrije producten aanprijzen.

'De move die concerns als Lidl hierbij maken, is hoogst opmerkelijk en onwerkelijk', zegt Martin Ehrhardt, directeur marketing en verkoop bij zuivelcoöperatie DMK. 'Drie jaar geleden nog drukte Lidl ons op het hart niet met gentechvrije melk te starten. Nu proberen ze ons te dwingen mee te gaan', vertelt hij.

Geen garantie

'Maar geen enkel groot zuivelbedrijf kan garanderen alleen maar gentechvrije melk te leveren en geen supermarkt kan dus zijn beloftes nakomen, als consumenten opeens louter gentechvrij willen hebben. Wij zijn bij DMK daarom benieuwd hoe dit zich gaat ontwikkelen.'

Het is een van de worstelingen die Ehrhardt schetst voor een bedrijf als DMK op de Duitse markt. Want hoewel de focus de laatste jaren sterk op export is gericht, gaat nog steeds zo'n 60 procent van de producten naar de Duitse markt. En daarvoor moet onderhandeld worden met de supermarkten. 'De Duitse retail is krachtig en extreem in het vechten op prijs. Ik kan er wel omheen draaien, maar dat maakt onderhandelen voor ons lastig', zegt Ehrhardt.

Contracten

'De melkprijs over juli ligt niet hoger dan 20,8 cent. Dat is voor een belangrijk deel het gevolg van de contracten die dit voorjaar zijn afgesloten. Die contracten zijn altijd voor een half jaar en de onderhandelingen zijn scherp', vertelt Ehrhardt.

'Duitse consumenten willen goedkope zuivel; daar is weinig in te winnen. We hebben eerder wel geëxperimenteerd met langer lopende contracten met de retail, maar beide partijen vinden dan het risico te groot. Als de prijzen vallen of snel stijgen, schiet een van beide erin.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst