'We moeten nu nadenken over de regels in 2020'

Het is de bekende reflex van de overheid: als uit controles blijkt dat wetten en voorschriften worden overschreden, volgen strengere controles en worden meer regels ingevoerd. Wim van den Boomen, portefeuillehouder Sociale Zaken bij LTO Nederland en sinds vorig jaar voorzitter van Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren (Stigas), wil bijdragen aan een cultuuromslag op het gebied van controles op arbeidsomstandigheden.

'Zo'n 90 procent van de ondernemers is van goede wil. Op die bedrijven is in grote lijnen alles op orde. Maar ook die krijgen te maken met meer controles en strengere voorschriften, omdat een kleine groep collega's in gebreke blijft. Een beleid dat goed gedrag zou belonen, is in mijn ogen veel effectiever. Die kant moeten we de komende jaren op.'

'Werken in de agrarische sector is vaak onveilig en oneerlijk', concludeerde de Inspectie SZW onlangs. Bijna de helft van de agrarische bedrijven die werden gecontroleerd, beging overtredingen als het gaat om veilig werken.

'Die uitkomsten moet je in perspectief plaatsen. In veel gevallen ging het om relatief kleine vergrijpen. Bovendien vinden inspecties vaker plaats op bedrijven met een relatief hoge pakkans. Op een beperkt aantal bedrijven is het werk stilgelegd. Dat gegeven zegt mij veel meer. Dat stilleggen is overigens terecht: veiligheid mag niet ter discussie staan.'

Een ander recent onderzoek liet zien dat agrariërs in de top tien van beroepsgroepen staan met de meeste ongevallen onder werknemers, ruim 3 procent, terwijl 1,4 procent het landelijke gemiddelde is. Kan dat cijfer niet naar beneden?

'Daar werken we met z'n allen hard aan, inclusief Stigas. Maar vergeet niet: boeren en tuinders werken in de natuur en vaak met dieren. Dat zijn grillige factoren, die je niet altijd in de hand hebt. Ook hierbij wil ik weer een kanttekening plaatsen: ongevallencijfers zeggen niet alles. Een baan op kantoor is op papier heel veilig, maar soms ook heel stressvol. De factor stress zit weer niet in die cijfers, terwijl de sector op dat punt juist goed scoort.'

Bedrijven worden groter. Vergroot dat de kans op ongevallen?

'Technologische ontwikkelingen zijn van invloed. Die brengen nieuwe issues met zich mee. Een voorbeeld: dertig jaar geleden was een kas 3 meter hoog, nu 6 meter. Dat vraagt om nieuwe voorzieningen wat betreft veiligheid. Het gaat er uiteindelijk om dat je risico's altijd goed inschat. Een risico-inventarisatieplan is daarbij onmisbaar.'

Moet iedere ondernemer over een risico-inventarisatieplan beschikken?

'Zodra er sprake is van een gezagsverhouding op het bedrijf, is een risico-inventarisatieplan verplicht.
'Van zo'n verhouding is al sprake wanneer zoon of vader meewerkt op het bedrijf of wanneer een loonwerker werkzaamheden verricht. Dus praktisch alle bedrijven moeten over zo'n plan beschikken.'

Wat kan Stigas daarbij betekenen?

'Stigas adviseert en ondersteunt. Veel informatie is vrijblijvend verkrijgbaar via onze website en onze helpdesk. Daarnaast hebben we adviseurs in dienst die ingeschakeld kunnen worden bij het opstellen van een risico-inventarisatieplan. Stigas heeft speciale pakketten voor gezinsbedrijven. Leden van LTO Nederland betalen daarvoor een lager tarief dan niet-leden.

'Maar Stigas doet meer. Re-integratie bijvoorbeeld. Of werknemers na een ongeval naar een baan in een andere sector bemiddelen, als terugkeer naar de land- en tuinbouw echt niet meer mogelijk is.'

Boeren en tuinders hebben het niet zo op nog meer controles en advies.

'Een deskundige op je bedrijf heeft ook positieve aspecten: hij kijkt met andere ogen. Dat leidt tot nieuwe inzichten en aanpassingen waar de ondernemer zelf vaak niet aan denkt.'

Is een veilige werkomgeving alleen een verantwoordelijkheid van de werkgever?

'Nee, ook werknemers hebben een rol. We moeten samen werken aan een veilige werkomgeving. Dit kan door slim gebruik te maken van elkaars kennis.'

Slaan we in Nederland soms door met controles en regels?

'Ja, een goed voorbeeld is een re-entry van het gewas na de inzet van gewasbeschermingsmiddelen. Tuinders gebruiken deze middelen al spaarzaam. Ook de milieubelasting van middelen is in de loop der jaren sterk afgenomen.

'Na inzet van gewasbeschermingsmiddelen mogen scholieren pas dagen later dan volwassenen het gewas weer betreden. Op zich een terechte regel, maar ondertussen zijn de producten uit de kas allang weer veilig voor consumptie, terwijl die scholier nog steeds niet het gewas in mag. Dat is zo'n regel waar de praktijk grote vraagtekens bij zet.'

Hoe kunnen die voorschriften anders?

'Door nu na te denken over de regels die we in 2020 zouden moeten hebben. Daarbij is het zoeken naar de balans tussen realistische eisen en praktische uitvoering.'

Op naar nul dodelijke ongevallen in 2020?

'Daar moet je altijd naar streven, maar waarschijnlijk is het een utopie. Het gaat erom dat je de risico's zoveel mogelijk uitsluit. Veilig werken blijft een verschrikkelijk belangrijk onderwerp.'