'Koester je oude graspercelen'

Voor een hectare grasland wordt momenteel zo'n 50.000 euro betaald. De bodem is dus een kostbaar productiemiddel. Reden genoeg om er zuinig op te zijn. Wie streeft naar een hoge en duurzame gewasproductie, doet er goed aan om te zorgen voor een goede bodemkwaliteit. Hiermee wordt bedoeld een goede score voor: organische stof, bodemchemie, bodemleven, bodemstructuur, waterhuishouding en beworteling.
Uit het project 'Goud van oud Grasland' blijkt nu dat graspercelen ouder dan twintig jaar beter scoren op bodemkwaliteit dan percelen jonger dan tien jaar. Het project is uitgevoerd door Projecten LTO Noord, Hogeschool Van Hall Larenstein en het Louis Bolk Instituut.
'Sommige percelen waren zelfs vijftig jaar oud', aldus Goaitske Iepema, docent melkveehouderij aan Hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden. 'Oud grasland doet beslist niet onder voor jonge percelen. Ze produceren meer kilo's stikstof, oftewel ruw eiwit, bij 0 kilo stikstofbemesting. Je ziet dus dat de bodemkwaliteit bij een afnemende bemesting een belangrijkere rol gaat spelen.'
Ook is de waterhuishouding op oude kavels beter. Plassen water lopen significant sneller weg en dat is gunstig voor de bodemtemperatuur en beworteling. Verder blijkt de toplaag van oud grasland - bovenste 10 centimeter - kruimeliger te zijn dan jonge percelen en bevatte het minder scherpblokkige elementen.
Wat betreft de beworteling bleek dat jonge percelen meer wortels in de bovenste laag hadden. Iepema: 'Wellicht doordat de ondergrond bij oud grasland iets meer verdicht is.' Het aantal regenwormen was op oude en jonge percelen gelijk, al waren ze op het oude land wel anderhalf keer zo zwaar. 'Dat is dus positief voor weidevogels die liever één zware worm eten dan een aantal kleintjes.'

Glad of bol

Voldoende argumenten dus om oud grasland te koesteren. Maar hoe krijg je nou van die uitstekende percelen? Volgens onderzoeker Nick van Eekeren van het Louis Bolk Instituut is de waterhuishouding een belangrijk onderdeel.
'Door klimaatverandering zie je steeds intensievere regenbuien. Vooral op klei ontstaan dan snel plassen. Het water kan niet weg. Waar percelen voorheen vaak vlak werden gelegd, wordt het nu wellicht interessanter om ze bol te leggen.'
Van Eekeren wil veehouders ook adviseren om kritisch te zijn op de keuze van Engels raaigras. 'Als de beworteling van het gras beter is, dan is er meer ondergrondse concurrentie met kweek. Kies dus voor Engels raaigras met veel beworteling. Helaas selecteren kwekers nog niet op dit kenmerk, maar vraag er eens naar.'
Weidebeheer heeft eveneens effect op de wortelmassa. Volgens de onderzoeker is er een relatie tussen het aantal spruiten van het gras en de beworteling ondergronds. 'Een dichtere zode geeft meer wortelmassa. Er is dus meer competitie voor kweek en andere ongewenste soorten. In het najaar is het interessant om na te weiden met schapen.'

Verdichte bodem

Bij een verdichte bodem kan een veehouder kiezen voor woelen. Toch is Van Eekeren voorzichtig in zijn advies. Uit recent onderzoek op zand blijkt het nog niet de juiste oplossing te zijn.
'Voorjaarswoelen heeft een negatief effect op de productie. De capillaire nawerking wordt verstoord en wortels worden afgebroken. Dit zorgt voor een dipje in de productie met name bij droogte. Wil je effect zien, dan moet het perceel duidelijk verdicht zijn. Bij schade en plassen op het land kan het helpen om in het najaar te woelen. Maar dan enkel op de kopakkers en niet volvelds.'
Doorzaaien kan een perceel herstellen. 'Wil je echt effect zien, doe dan eens 5 kilo Italiaans raaigraszaad in je zaaibak. Je ziet dan overal de lange sprieten van Italiaans raaigras boven het gras uitsteken. Uit onderzoek blijkt overigens dat doorzaaien over twee tot drie jaar weinig effect heeft op de productie.'
Volgens de onderzoeker liggen de kansen vooral in preventie of herstel van het perceel. 'Zorg voor een veerkrachtige bodem. Je kunt het zien als een vliegwiel. Wil je productief oud grasland en daarmee de negatieve effecten van herinzaai voor de bodemkwaliteit vermijden, denk dan in een positieve spiraal. Zorg voor een goede beworteling van je gras, voor een rijk bodemleven en voor een optimale bodemkwaliteit met organische stof. Probeer de cyclus niet te verstoren, want het komt weer moeilijk op gang.'
Johan Bonekamp en Hinke Bouma, melkveehouders en deelnemers aan het project, verwoorden het als volgt: 'De kunst om veel en goed gras van het land te halen, is misschien wel om de bodem zoveel mogelijk met rust te laten.'