'Cijfers over effect van groen ontbreken'

De luchtkwaliteit in gebouwen laat vaak te wensen over. Dat komt door een gebrek aan ventilatie, een vervuild ventilatiesysteem of (chemische) stoffen in de lucht, zoals inkt uit fotokopieerapparatuur, reinigingsmiddelen, verfstoffen, ureumformaldehyde in bouwmaterialen, maar ook menselijke geurtjes (transpiratie, adem).
In combinatie met een lage luchtvochtigheid kan slechte luchtkwaliteit leiden tot gezondheidsklachten als hoofd- en keelpijn, ademhalings- en luchtwegproblemen, vermoeidheid, een gebrek aan concentratie en een algemene verslechtering van het welbevinden. Dit fenomeen staat ook wel bekend als het 'sick building syndrome'.
De Wereldgezondheidsorganisatie WHO schat dat in één op de drie kantoren symptomen hiervan voorkomen. TNO heeft becijferd dat een slecht binnenklimaat bij bedrijven een productiviteitsverlies van 3.600 euro per werknemer per jaar oplevert. En bedompte lucht in de klas, toonde ander onderzoek aan, verslechtert de leerprestaties van leerlingen aanzienlijk, tot enkele tientallen procenten.
Een van de oplossingen voor verbetering van het binnenklimaat in gebouwen is de inzet van luchtzuiverende planten. Dat kon al worden gedestilleerd uit onderzoek van ruimtevaartorganisatie NASA - eind jaren zeventig, begin jaren tachtig - dat de werking van luchtzuiverende planten onderzocht voor haar ruimtereizen.
Planten hebben het vermogen fijnstofconcentraties in de lucht te verminderen door deze stof te binden op hun bladeren. Daarnaast kunnen planten in de lucht zwevende chemische stoffen zoals formaldehyde, benzeen, tolueen of aceton opnemen, evenals CO2. Dat laatste wordt omgezet in zuurstof.
Het opnemen van schadelijke stoffen gebeurt via de huidmondjes. Planten met een groter bladoppervlak en veel huidmondjes zijn in dat opzicht de beste luchtzuiveraars. In de praktijk zijn dat planten die groeien in vochtige of schaduwrijke omstandigheden. Planten die groeien in droge gebieden hebben relatief weinig huidmondjes en kleine of geen bladeren, wat verdamping van water via de huidmondjes voorkomt, stelt onderzoeksbureau Fytagoras op haar site.

Plant in de klas

Dat planten een gunstige invloed hebben is al langer bekend. Onderzoek van TNO en Fytagoras in 2010 en 2011 bij vier scholen (Leiden, Gouda, Den Haag) onder het motto 'Plant in de Klas' toonde duidelijk positieve effecten aan. De CO2-reductie bedroeg 10 tot 20 procent, het aantal gezondheidsklachten van leerlingen en docenten daalde 7 procent, onfrisse geuren ('gymzaallucht') werden binnen 45 minuten afgebroken tot het nulniveau en leerlingen scoorden 20 procent beter op toetsen en taken.
Toch staan scholen nog niet in de rij om dit soort planten aan te schaffen, signaleert Marco van Leeuwen, conceptmanager van Air So Pure (zie kader), dat ook betrokken was bij Plant in de Klas en regelmatig scholen sponsort met gratis planten. 'We hebben er veel in geïnvesteerd, hadden hoge verwachtingen. Maar we moeten constateren dat er nauwelijks budget voor wordt vrijgemaakt. De opname bij scholen verloopt heel traag.'
Ook vanuit de kantorenmarkt is de respons lauw, deels veroorzaakt door de economische crisis en de daaruit voortvloeiende bezuinigingen, schetst Van Leeuwen. Ook merkt hij dat de samenwerking met projectontwikkelaars en interieurarchitecten nog nauwelijks van de grond komt. 'Ze kiezen vaak voor gemakkelijke, niet per se luchtzuiverende planten. Qua aanschaf is er geen prijsverschil, wel in onderhoud. De luchtzuiverende planten hebben vaker water nodig en moeten vaker worden gesnoeid.' Dat blijkt in de praktijk doorslaggevend te zijn.

Nader onderzoek

Om wat meer harde getallen boven water te krijgen gaat Alterra Wageningen UR met subsidie vanuit de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen nader onderzoek verrichten naar de toepassing van planten bij bedrijven, kantoren, (semi-)openbare gebouwen, scholen en gezondheidsinstellingen. Die kunnen zich daarvoor nog aanmelden.
'Er komt steeds meer aandacht voor de vraag wat groen kan betekenen voor het welbevinden van mensen', zegt vervangend projectleider Tia Hermans. 'Maar het is nog nooit goed onderzocht.'
Het onderzoek, dat drie jaar gaat duren, richt zich in eerste instantie op verbetering van de luchtkwaliteit en de vraag hoeveel en welke planten daarvoor nodig zijn. Daarbij wordt gekeken naar de effecten op het ziekteverzuim, het concentratievermogen en de productiviteit van de mensen in de gebouwen. Daarna komen bijvoorbeeld zaken als besparingen op kosten van luchtbehandelingssystemen aan de orde.
Alterra voert het onderzoek uit met Fytagoras, Wageningen Universiteit, IVN, Dutch Green Building Council, stiching iVerde, FloraHolland, Noviflora, Donkergroen en Priva. De kick-off-bijeenkomst vindt plaats op 13 januari.