Eurocommissaris Hansen: 'Boerenvak moet weer aantrekkelijk worden'

Hansen komt hiermee niet alleen tegemoet aan veel wensen van boeren, maar ook aan de opdracht van voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie. Zij wil letterlijk en figuurlijk de Brusselse straten, die een jaar geleden nog werden overspoeld door protesterende boeren, schoonvegen met meer 'boerminded' beleid.

De Eurocommissaris stelt prioriteiten bij de nieuwe generatie. 'Het boerenvak moet weer aantrekkelijk worden', stelt hij in zijn toelichting op de visie, die rept over 'eerlijke inkomens en een beter gerichte overheidssteun'. Dat wil hij vormgeven via een generatievernieuwingsstrategie, met aanbevelingen voor maatregelen die zowel op EU- als op nationaal en regionaal niveau nodig zijn om de belemmeringen voor jonge boeren aan te pakken.

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

Ook moet de administratieve lastendruk omlaag via een simpeler Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Hansen: 'De Europese Commissie komt dit jaar met een voorstel voor een alomvattend vereenvoudigingspakket voor het huidige landbouwwetgevingskader.'

Maar juist boven het nieuwe GLB hangt een donkere wolk nu de commissie haar plannen voor het Meerjarig Financieel Kader bekend heeft gemaakt. In het huishoudboekje van de EU is de pot met geld voor de landbouw niet meer apart vermeld, maar belandt deze in een van de drie nieuwe grote fondsen.

Voorzitter Peter Meedendorp van Ceja, de koepel van jonge Europese boeren, ziet de bui al hangen. 'De ambitie voor de landbouw is er, maar je kunt je afvragen hoe je deze in de praktijk kunt laten werken', waarschuwt hij.

'Als we willen gaan voor een sterkere verbinding tussen landbouw, klimaatdoelstellingen en handelsrealiteit, moeten we de juiste middelen inzetten. Zoals het er nu naar uitziet, vrezen we dat de visie van Hansen een harde realiteitscheck zal ondergaan', zegt Meedendorp.

Minder bureaucratie

In de landbouwvisie pleit Hansen voor soepeler en door innovatie gedreven beleid dat de concurrentiekracht en veerkracht van boeren stimuleert. 'We moeten boeren tegemoetkomen, niet alleen druk zetten. Een belangrijke randvoorwaarde is minder bureaucratie. Dus boeren moeten zich meer bezighouden met voedsel produceren dan met formulieren invullen.'

Raffaele Fitto, uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie en portefeuillehouder cohesie en hervormingen, doet ook een duit in het zakje: 'Boeren zijn onderdeel van de oplossing, niet het probleem. De landbouwvisie is ons resolute antwoord op de oproep van de agrovoedingssector tot actie.'

Na de presentatie van de landbouwvisie werd Hansen gevraagd naar de financiële plannen van de Europese Commissie, waarin het GLB-budget opgaat in een nieuw op te zetten structuurfonds. 'Het is belangrijk om te kijken wat de lidstaten vinden van de voorstellen', reageert hij afwachtend. 'Wat ik weet, is dat het GLB de afgelopen zestig jaar voldoende heeft bewezen dat het zorgt voor voedselsoevereiniteit en een leefbaar platteland. Dat mogen we niet vergeten. Financiële steun voor onze boeren blijft essentieel.'

Fitto stond de Eurocommissaris bij tijdens de presentatie van de landbouwvisie. Hij hield de kaarten tegen de borst wat betreft de toekomst van het GLB-budget. 'Het is te vroeg, niet goed en niet mogelijk om daar nu over te discussiëren. Die discussie zal de komende maanden vast en zeker plaatsvinden.' Hij voorspelt een zware dobber voor Hansen.

Voordat deze donkere wolk ter sprake kwam, schetsten Hansen en Fitto louter lichtpuntjes voor de Europese landbouwsector. Een welkome frisse wind voor de boeren en het umfeld, nadat de vorige Europese Commissie met de implementatie van de Green Deal en de werkloos toekijkende landbouwcommissaris Janusz Wojciechowski vooral weerstand opriep.

Jonge boeren helpen

Om te beginnen wil Hansen het leven van jonge, al dan niet aanstaande, boeren makkelijker maken. 'Het geld moet daar belanden waar het het meest nodig is. Ik wil jonge landbouwers beter ondersteunen om op te kunnen starten in deze moeilijke sector. Zij zijn nodig om onze voedselsoevereiniteit te behouden en het platteland leefbaar te houden', stelt hij.

De Eurocommissaris kondigt een generatievernieuwingsstrategie aan met daarin aanbevelingen over maatregelen die zowel op EU- als op nationaal en regionaal niveau nodig zijn om belemmeringen voor jonge boeren aan te pakken.

Hansen zag de voorbije jaren ook de toenemende kritiek van boeren op het landbouwbeleid. 'Het huidige beleid voor landbouw, voedsel en milieu bevat veel controverse. We willen tot oplossingen komen aan de hand van meer dialoog. Boeren moeten kunnen beschikken over nieuwe werkmethodes en gereedschappen.'

Gewasbeschermingsmiddelen

Als voorbeeld van hoe het beter kan, noemt de Eurocommissaris de ontwikkeling van biologische gewasbeschermingsmiddelen. 'Die ontwikkeling gaat veel te traag. Er zijn nog te weinig goede alternatieven voor de gangbare bestrijdingsmiddelen die een voor een worden verboden. In de suikerbietenteelt is dit al een groot probleem', benadrukt hij.

'De Europese Commissie zal daarom voortaan elk verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zorgvuldig overwegen, als er niet binnen een redelijke termijn alternatieven beschikbaar zijn', voegt Hansen de daad bij het woord.

De Eurocommissaris stelt dat de EU haar eigen voedselsoevereiniteit moet waarborgen met het oog op de risico's en kwetsbaarheden van de snel veranderende wereld. 'De routekaart zet de weg uit voor het aanpakken van de grote druk waarmee boeren in de EU worden geconfronteerd. Het zal de landbouw in staat stellen om een volwaardige rol te blijven spelen om de gevolgen van de klimaatverandering te bestrijden.'

Niet onder kostprijs

Om voedselproducten niet onder de kostprijs te hoeven verkopen, wil Hansen de richtlijn oneerlijke handelspraktijken herzien. Daarvoor krijgt hij de handen op elkaar van BBB-Europarlementariër Jessika van Leeuwen. 'Het is goed dat de Europese Commissie het belang van een goede concurrentiepositie voor onze boeren erkent', reageert zij. 'Ook met het feit dat gelijke productiestandaarden zullen worden gehanteerd voor producten die de EU binnenkomen, toont Hansen aan dat hij de zorgen van boeren heeft begrepen.'

De Europese landbouwsector speelt volgens de Europese Commissie een belangrijke rol in de transitie naar een koolstofarme economie. Boeren moeten worden beloond voor het toepassen van natuurvriendelijke praktijken, zo staat in de visie.

De Eurocommissaris bevestigt in dat kader eerdere berichten over de ontwikkeling van een vrijwillig benchmarkingsysteem, oftewel een soort vergelijkend warenonderzoek. Met dit 'duurzaamheidskompas op het landbouwbedrijf' kunnen boeren makkelijker hun prestaties op bedrijfsniveau meten en verbeteren.

Overwegend positief

Los van de onzekerheid over een passend budget voor de uitvoering zijn politici en belangenbehartigers in de agrarische hoek overwegend positief over de gepresenteerde plannen voor de Europese landbouw- en voedselsector. Zoals voorzitter Peter Meedendorp van Ceja, de Europese organisatie van jonge boeren.

'Al tientallen jaren moedigen we de EU en lidstaten aan om de juiste omstandigheden te creëren voor nieuwe generaties om concurrerende en duurzame activiteiten op te zetten en te ontwikkelen. In ruil daarvoor kunnen die in de richting van onze gemeenschappelijke EU-doelstellingen handelen', zegt Meedendorp.

Ook vanuit het Europees Parlement komen goedkeurende reacties op de ruwe schetsen van Hansen. 'Ik ben blij dat de Europese Commissie eindelijk de regeldruk aanpakt en een realitycheck gaat uitvoeren op wetgeving', zegt SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen. 'Er moet weer ruimte komen voor ondernemerschap.'

Concrete maatregelen

Positief vindt Ruissen de focus op circulair gebruik van nutriënten uit mest en renure, alsook het feit dat Hansen wil werken aan een snellere toelating van biologische gewasbeschermingsmiddelen. Hij hoopt wel dat de Eurocommissaris snel met concrete maatregelen op de proppen komt. 'Papier is geduldig. Ik wil concrete resultaten zien.'

Dat is meteen ook de kritiek op de gepresenteerde landbouwvisie: veel mooie woorden, maar nog geen concreet stappenplan. Of zoals Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks-PvdA) verwoordt: 'Het grote risico is dat we harde regelgeving overboord kieperen, maar de miljarden nog steeds naar intensivering van de landbouw stromen.'

De uitspraken van Hansen dat de veehouderij een essentieel onderdeel van de Europese landbouw blijft en dat de EU niet actief gaat sturen op minder vleesconsumptie, zullen de linkerflank van het Europees Parlement ook niet kunnen bekoren.

'Uitwerking plannen wordt cruciaal'

'De visie bevat diverse aanknopingspunten die het toekomstperspectief van Nederlandse boeren kunnen verbeteren. Versimpeling van beleid en voorwaarden juichen we toe, want het is voor boeren lastig om te voldoen aan de verschillende eisen van het GLB', zegt LTO-voorzitter Ger Koopmans.

Het voorstel van EU-landbouwcommissaris Christophe Hansen om meer premies te betalen op basis van prestaties en minder op basis van aantal hectares, kan ook op goedkeuring van LTO rekenen. 'Dit past in de discussie over doelsturing. Tegelijkertijd zijn veel voorstellen nog niet concreet', waarschuwt Koopmans.

Een groot vraagteken in de landbouwvisie is volgens LTO hoeveel geld er voor de landbouw beschikbaar is. Een tipje van de sluier van de nieuwe Brusselse meerjarenbegroting verklapt dat het GLB-budget verdwijnt in een grote pot met geld waar lidstaten vervolgens zelf een greep uit mogen doen.

Kritisch

'De Europese Commissie wil zich blijkbaar niet meer committeren aan een apart budget voor de landbouw. Daar zijn we natuurlijk kritisch op', reageert LTO-lobbyist Bart Millenaar.

'Boeren hebben nog steeds te maken met allerlei verplichtingen die voortkomen uit de Green Deal. Die extra lasten kunnen voor deel worden gedekt uit het GLB. Maar als de plannen doorgaan, weten we niet waar het geld precies naartoe gaat. Dit gaan we natuurlijk aankaarten in Brussel', zegt Millenaar.

Koopmans zal dit waarschijnlijk ook bespreken met Hansen, die binnenkort voor de eerste keer Nederland bezoekt. 'Voor boeren is Brussels beleid relevant, maar net zo relevant is hoe dit doorwerkt in landelijk beleid. We kijken scherp naar mogelijkheden om Nederlands beleid haalbaar en realistisch aan te passen als daar vanuit Europa mogelijkheden voor zijn.'