Ook boer ontkomt niet aan CSRD

Agrarische bedrijven die producent zijn voor een rapportageplichtige onderneming kunnen door hen om duurzaamheidsinformatie worden gevraagd, zoals CO2-uitstoot. De Europese verplichting geldt voor alle bedrijven die voldoen aan twee van de volgende drie criteria: minimaal 250 medewerkers, 50 miljoen euro netto-omzet en 25 miljoen euro balanstotaal.

Ook banken met meer dan 500 mensen in dienst vallen onder de CSRD-plichtige bedrijven. Vanaf volgend jaar geldt dit eveneens voor mkb's die beursgenoteerd zijn.

Hendrik Hoeksema is ZLTO-bestuurder met de portefeuilles natuur, klimaat en energie. Namens LTO Nederland is hij al jaren betrokken bij de CSRD, wat staat voor Corporate Sustainability Reporting Directive. 'Voor een belangrijk deel komen de data bij boeren en tuinders vandaan', geeft hij aan.

Denk aan informatie over energie- en watergebruik, CO2-reductie, gewasbeschermingsmiddelen en personeelsbeleid. De meeste boeren zijn hier volgens Hoeksema nog niet mee bekend. 'Maar we moeten er als sector wel bovenop zitten. De administratieve last kan groter worden, bijvoorbeeld als nu niet meer vijf maar vijftig vragen aan de boer gesteld gaan worden.'

Extra informatie

De impact geldt voor alle sectoren. Directeur farm sustainability Sanne Griffioen van FrieslandCampina denkt dat boeren weinig merken van de nieuwe rapportageverplichting. 'Het is niet nieuw, we zijn er al jaren mee bezig. FrieslandCampina maakt gebruik van bestaande rapportagesystemen als KringloopWijzer en KoeKompas, die ook worden gebruikt voor Foqus planet. Daardoor ontstaat geen extra administratieve last voor melkveehouders.'

Klimaat is voor de melkveehouderij een groot thema. Griffioen: 'Voor het klimaat gaat het om het meten en monitoren van broeikasgasemissies. De komende jaren zal er, mede door de CSRD, meer aandacht komen voor natuur en biodiversiteit.'

Op de glastuinbouw heeft de CSRD ook effect. De echte beloning van deze rapportage zit volgens specialist Quincy von Bannisseht van Glastuinbouw Nederland in een beter imago voor de bedrijven en daarmee ook voor de sector. Het is een 'license to deliver'. 'De rapportage is een wettelijke verplichting en uiteindelijk moet iedere ondernemer hieraan meewerken om producten te kunnen blijven leveren. Maar de markt en financiers zijn de grootste stok achter de deur om ook als primaire sector met de CSRD aan de slag te gaan.'

Vooral grotere glasgroentebedrijven

Von Bannisseht schat in dat enkele tientallen glastuinbouwbedrijven rechtstreeks CSRD-plichtig zullen zijn. Dit betreft volgens hem vooral de grotere glasgroentebedrijven met meer dan 250 medewerkers, inclusief uitzendkrachten. 'Het gros van de glastuinders krijgt vooral indirect met de CSRD te maken via hun ketenpartners en afnemers. Uiteindelijk zal elk bedrijf in de sector op enige manier wel iets merken van deze nieuwe regelgeving.'

Directeur agro development Gert Sikken van Cosun vertelt dat 2025 het eerste jaar is waarover de landbouwcoöperatie moet rapporteren. De CSRD verplicht Cosun tot het verzamelen van data van de teelt van suikerbieten, aardappelen en cichorei die dienen als grondstoffen voor de fabrieken van de coöperatie.

Sikken legt uit dat Cosun rapporteert over de productie van de grondstoffen als geheel en niet over die van individuele akkerbouwbedrijven. Voor de benodigde informatie maakt de coöperatie gebruik van gegevens uit de teeltregistratieprogramma's. Voor de suikerbieten is dat Unitip. Aviko en Sensus hebben vergelijkbare registratieprogramma's om uitvraag te doen bij telers.

Tekst gaat verder onder kader.

'Onze telers hebben te maken met externe invloeden op het gebied van klimaat, waterbeschikbaarheid en wet- en regelgeving voor bemesting en gewasbeschermingsmiddelen. Die vallen bij de CSRD in de onderdelen water en biodiversiteit. Dit sluit aan op de thema's bodem en water, plantgezondheid en klimaatadaptatie, die wij oppakken in ons kennisnetwerk Groeikracht Cosun. Hiermee geven we telers handvatten voor duurzame verbeteringen', legt Sikken uit.

Een woordvoerder van Avebe stelt dat de zetmeelfabrikant met de CSRD de voetafdruk van zijn producten moet kwantificeren vanaf de teelt van de zetmeelaardappelen tot het moment dat de eindproducten de fabriek verlaten. 'De CSRD-rapportage in relatie tot de teelt lukt via de huidige teeltregistratie. De nieuwe wetgeving zorgt dus niet voor extra inspanning bij onze telers.'

Administratieve lasten

ZLTO-bestuurder Hoeksema begrijpt de zorg van boeren dat de CSRD leidt tot extra administratieve lasten en bureaucratie. 'Dit risico ligt zeker op de loer. De inspanningen moeten in balans zijn met de voordelen.' LTO Nederland wil hier scherp op zijn en heeft een beleidsmedewerker aangesteld die zich hierop focust.

Hoeksema: 'We willen extra administratieve lasten voorkomen en werken aan een beloning. Als afnemers meer waarde uit de markt halen doordat ze CSRD-proof zijn, komt het extra geld dan ook bij de boer terecht? Of als de prijzen voor diervoer hoger worden, wie betaalt dat dan? Het kan niet zo zijn dat dit alleen op het bordje van de boer terechtkomt.'

De ZLTO-bestuurder legt uit hoe het in de keten werkt. 'Consumenten stellen bijvoorbeeld vragen aan Albert Heijn omdat ze geen vlees willen kopen waar kinderarbeid aan te pas is gekomen. Albert Heijn informeert bij slachterij Vion. Vion heeft informatie nodig van de varkenshouder en vraagt waar het voer vandaan komt. De boer na vraagt dit na bij de voerleverancier en die moet weer aan bepaalde standaarden voldoen.'

De CSRD heeft dus gevolgen in de hele keten, van consument tot boer. 'Dat is ook de bedoeling van de wetgeving. Het werkt van boven naar beneden', aldus Hoeksema.

Maar de CSRD heeft ook kansen voor de Nederlandse en Europese landbouw, benadrukt Hoeksema. 'CSRD-data kunnen de boer ook op voorsprong zetten. Het is positief als je kunt laten zien dat je verantwoord omgaat met het milieu, sociale aspecten en hoe je het bestuur hebt ingericht. We kunnen als sector niet wegkijken van andermans ellende, ook niet indirect. Je wilt niet een glas melk drinken waarvoor mensen zijn omgekomen bij de productie van de grondstoffen voor het voer.'

Griffioen van FrieslandCampina ziet ook kansen. 'Het gaat om collectieve doelen. Melkveehouders hebben daarbij een keuze om iets wel of niet te doen. Maar wat ze doen, wordt wel beloond. Over het jaar 2023 hebben we een bedrag van 245 miljoen euro uitbetaald voor duurzaamheidsinspanningen op het erf. Dat is voor het klimaat, maar daar zit ook biologisch en PlanetProof bij in. Wij maken het als onderneming aantrekkelijk, maar de keuze is aan de melkveehouder. Die vrijheid vinden wij belangrijk. Tegelijkertijd zetten we wel samen een beweging in gang.'

Werken vanuit kansen

Griffioen denkt niet dat de CSRD heel bekend is bij melkveehouders. 'Het is goed dat boeren daar meer van af weten, dat het begrip voor de CSRD toeneemt en ze er de kansen van inzien. Het is veel leuker om vanuit kansen te werken dan vanuit verplichtingen. Niet 'Gij zult', maar 'U kunt' als benadering.'

Glastuinbouw Nederland gaat ervan uit dat de CSRD extra administratieve belasting met zich meebrengt. Bedrijven die rechtstreeks CSRD-plichtig zijn, moeten in jaarverslagen verantwoording afleggen over hun duurzaamheidsbeleid. Het gaat dan volgens Von Bannisseht van Glastuinbouw Nederland niet alleen over de CO2-uitstoot, energieverduurzaming en het gebruik van middelen, meststoffen en water. Maar ook over het sociale beleid van de bedrijven en hun zakelijke gedrag.

'Bedrijven moeten beschrijven hoe ze omgaan met hun personeel. Dat ze opleidingsmogelijkheden aanbieden, medewerkers werven via gecertificeerde uitzendbureaus en gecertificeerde huisvesting hebben', aldus Von Bannisseht. 'Verder wordt op het gebied van zakelijk gedrag van tuinders verwacht dat ze aangeven wat zij doen om bijvoorbeeld ondermijning en criminaliteit op en rond hun bedrijven tegen te gaan.'

Cor de Fijter van accountantsorganisatie Flynth begeleidt bedrijven in diverse tuinbouwsectoren die zich voorbereiden op de CSRD-rapportage. 'Met de bedrijven maken we een stappenplan. Het gaat dan om het identificeren van materiële onderwerpen, data verzamelen, een analyse maken, het opstellen van beleid en doelen en uiteindelijk rapporteren. Daarna een strategie vormen en bekijken hoe je het beste kunt investeren om stappen te zetten op de zogeheten ESG-thema's. Dat betreft milieu (environment), sociaal (social) en bestuur (governance).'

Inzicht in bedrijfsprocessen

Naast de wettelijke verplichting en voorwaarden om te kunnen leveren, biedt de methodiek van rapporteren volgens De Fijter ondernemers ook een beter inzicht in bedrijfsprocessen en daarmee in waar milieubesparingen mogelijk zijn. Het draagt volgens hem bij aan een efficiëntere teelt en geeft handvatten voor investeringsplannen. 'Hierbij gaan de rapportageplicht en het werkelijk verduurzamen hand in hand.'

De Fijter stelt dat in de glastuinbouw veel focus ligt op CO2-reductie, met als doel in 2040 volledig fossielvrij te zijn. 'Via de CSRD kunnen ketenpartijen per product CO2-footprints berekenen en inzichtelijk maken welke stappen worden gezet.'

Dat de akkerbouwers in eerste instantie weinig hoeven te doen voor de CSRD en de CSRD-plicht van Cosun, neemt volgens Sikken niet weg dat er wel degelijk een stevige opgave ligt. 'We moeten flink aan de slag met de waterkwaliteit en emissiereductie. We hebben een groot project lopen, gericht op het beperken van nitraatuitspoeling.'

Milieubelasting halveren

Wat betreft gewasbeschermingsmiddelen is het Cosuns ambitie om, uitgaande van de referentiejaren 2015-2017, de milieubelasting in 2030 te halveren. Sikken: 'Ook hier hebben we projecten op lopen. De CSRD-rapportage zal duidelijk maken waar we staan en wat nog moet gebeuren om de doelen te halen.'

Voor glastuinders ziet Von Bannisseht vooral kansen als ze aan de slag gaan met hun duurzaamheidsrapportage. 'Wij zijn voorstander van transparantie als het gaat om de prestaties rond de energietransitie, klimaatadaptatie, werkgeverschap, milieubelasting en biodiversiteit. De verslagen zijn openbaar, wat betekent dat natuurorganisaties, banken en investeerders kunnen meekijken. Ondernemers hebben de kans te laten zien dat ze goed bezig zijn en dat schept vertrouwen bij banken, afnemers en de samenleving. Dat is goed voor het imago van de sector.'