Schapenhouder Pronk: 'Vroeg of laat komt alles weer goed'

'Dit hoort er soms bij. De natuur is krachtig en heeft een herstellend vermogen. Vroeg of laat komt het wel weer goed', zegt Pronk vastberaden. Hij deelt graag zijn verhaal en werpt een persoonlijk licht op de uitdagingen die het blauwtongvirus met zich meebrengen voor schapenhouders in Nederland.

Pronk heeft zijn hele leven al schapen gehad. Sinds zijn achttiende runt hij zelfstandig het bedrijf Buffelhoeve, waarop hij zo'n 150 fokschapen houdt. Een deel van de schapen zet Pronk in voor begrazing van dijken en percelen bij boeren in de regio, een ander deel houdt hij voor de handel. Als een van de eerste acht bedrijven in Nederland die met blauwtong te maken kreeg, stond hij voor een enorme uitdaging.

'Achteraf is gebleken dat de eerste besmetting op mijn bedrijf al plaatsvond in juli 2023. Dit terwijl de eerste officiële blauwtongbesmetting pas in augustus werd vastgesteld', vertelt de schapenhouder uit Naarden. 'In het begin hadden de dieren vooral last van een pijnlijke bek, waardoor ze niet wilden eten. We deden er alles aan om ze weer te laten eten. Zo gaven we ze bijvoorbeeld appelmoes, zodat ze toch iets binnen kregen.'

Zieke dieren markeren

Naarmate de tijd vorderde, veranderde het ziektebeeld bij de schapen. Steeds meer dieren kregen te maken met vochtophopingen in hun gewrichten en longen. 'Dit leidde tot pijnlijke gewrichten en ernstige ademhalingsproblemen. Het was echt verschrikkelijk om te zien hoe erg de dieren leden', herinnert Pronk zich. 'Elke dag moest de veearts langskomen om dieren te laten inslapen. Op een gegeven moment moest ik zelfs de dieren markeren die geëuthanaseerd moesten worden. Een vreselijk moment. Uiteindelijk hebben 120 fokschapen het leven gelaten.'

De uitbraak bracht veel werk met zich mee. Pronk kreeg daarom hulp van een vrijwilliger die hem bijstond in de zorg voor de zieke dieren. Ook voelde hij als veehandelaar de noodzaak om contact te zoeken met collega-schapenhouders, om ervaringen en steun uit te wisselen.

Pronk: 'Ik bezocht veel ondernemers en belde klanten om te vragen hoe het ging. Op de veemarkt kwam ik schapenhouders uit het hele land tegen die nog niet met het blauwtongvirus te maken hadden gehad. Zij beseften soms niet hoe heftig het kan zijn. Maar inmiddels heeft helaas bijna elke veehouder het aan den lijve ondervonden. Je merkt nu dat echt iedereen begrip heeft voor elkaar en de situatie binnen de sector.'

Praten met gelijkgestemden heeft Pronk ook geholpen om de mentale last van de blauwtonguitbraak te verlichten. Daarnaast kon hij goed praten met zijn vriendin en zijn ouders. 'Dit heeft mij door deze drukke en zware tijd heen geholpen', blikt hij terug. Ook het houden van vertrouwen in de herstellende kracht van de natuur hielp hem daarbij.

'Proces van herstel is gaande'

Wel ziet Pronk dat het blauwtongvirus een grote impact heeft gehad op het schapenbestand in Nederland. 'Veel bedrijven hebben hun dieraantallen zien halveren of zijn door blauwtong helemaal gestopt. Zelf heb ik wel weer nieuwe dieren aangekocht, maar het proces van herstel is nog volop gaande.'

Vaccineren is volgens de jonge agrariër onmisbaar om de toekomst van de schapenhouderij veilig te stellen. Hij was dan ook blij toen er eindelijk vaccins tegen blauwtong beschikbaar kwamen en heeft zijn dieren zo snel mogelijk laten inenten. Maar of het vaccin 100 procent werkt, vindt hij moeilijk te zeggen. Ook dit jaar heeft hij te maken gehad met blauwtong, al verloor hij deze keer 'maar' vijftien dieren. 'De schapen zijn ook minder ziek dan bij de eerste uitbraak', aldus Pronk.

Het leven van de schapenhouder stond in 2023 volledig in het teken van de blauwtonguitbraak. Door de zorg voor de dieren was er nauwelijks tijd om stil te staan bij de impact ervan op zijn bedrijf en de toekomst. Afgelopen zomer kwamen de gevolgen pas echt aan het licht; bijna al zijn eigen gefokte schapen waren weg en hij had ook geen lammeren meer. 'Normaal lever je regelmatig lammeren af voor de slacht, maar dit jaar had ik die niet. En dus waren er ook geen inkomsten.'

Het geld was in juli gewoonweg op, vervolgt Pronk. 'De uitbraak wordt gezien als calamiteit, waarvoor geen verzekering af te sluiten is en de overheid geen vergoeding biedt. Dat maakt het extra zuur voor de getroffen ondernemers. Gelukkig werk ik nog een paar dagen per week buitenshuis en kon ik de financiële klap zelfstandig opvangen. Maar ik moet wel zuinig aan doen.'

Doorontwikkeling

Ondanks alles blijft Pronk vastberaden om zijn bedrijf verder te ontwikkelen. 'Je merkt dat schapenhouders momenteel volledig stilstaan. Naast het blauwtongvirus kampen veel ondernemers elders in het land met de dreiging van de wolf. Hier is die nog niet gesignaleerd, maar dat is waarschijnlijk een kwestie van tijd. Ik maak mij daar nu overigens nog geen zorgen over. Ik kijk liever vooruit.'

Als jonge ondernemer en voorzitter van het regionale Agrarisch Jongeren Kontakt (AJK) Gooi en Vechtstreek heeft Pronk veel contact met jonge agrarische studenten en ondernemers. Hij merkt dat er een actieve groep jonge leden is die met een open visie en op een positieve manier naar de toekomst kijkt. 'Dit zijn de blijvers, degenen die kansen zien en pakken wanneer deze zich voordoen.'

Pronk deelt die instelling zelf ook. 'Veel (hobby)schapenhouders in mijn omgeving zijn gestopt, wat wellicht mogelijkheden voor mij biedt. Ik wil meer schapen inzetten voor begrazing. Nu lopen ze vooral op de dijk, maar in de toekomst zou ik graag begrazingscontracten willen afsluiten met natuurorganisaties of overheden', licht hij toe.

Net als tijdens de blauwtonguitbraak vertrouwt de Noord-Hollandse schapenhouder ook nu op de kracht van de natuur: 'De natuur herstelt zichzelf. Als schapenhouder moet je vertrouwen op die kracht, maar tegelijkertijd ook gebruikmaken van de hulpmiddelen die we hebben om onze schapen te beschermen. Vroeg of laat komt alles weer goed.'