Hollands ecosysteem voor Turkse zachtfruitteelt

De consumptie van vers zachtfruit als aardbeien, frambozen en vooral blauwe bessen zit wereldwijd al jaren sterk in de lift. In veel tuinbouwgebieden wordt daarop ingespeeld. De grootste exporteurs van blauwe bessen zijn momenteel Peru, Chili, Canada, de Verenigde Staten, Mexico, Marokko en Spanje.

Volgens Frederique Vogel van Holland House of Fruits (HHF) heeft Turkije de potentie om ook in dat rijtje te staan. 'Waar je ziet dat de blauwebessenteelt in Marokko booming is, terwijl de teelt en export vanuit Turkije nog heel klein is.' Momenteel worden de oogsten vooral opgekocht door handelaren voor de lokale markt. Turkije is wel de grootste aardbeienproducent van Europa, maar daarvan wordt weinig geëxporteerd, weet Vogel.

De ondernemer heeft met haar bedrijf Holland Rosetta ervaring met het ontwikkelen van fruitproductie op basis van Nederlands gecertificeerd plantmateriaal in de voormalige Sovjet-Unie. 'De Nederlandse landbouwraad in Turkije heeft ons gevraagd deze groeimarkt te onderzoeken en benaderen vanuit de Nederlandse expertise. Vervolgens is HHF opgericht en aansluitend ook een PIB met financiering vanuit de overheid.' PIB staat voor 'Partners for International Business' en is een programma waarmee Nederlandse bedrijven in een publiek-private samenwerking hun internationale ambities kunnen realiseren.

Het doel van HHF is om telers in Turkije en omliggende landen beter toegang te geven tot een hoogwaardige, duurzame en winstgevende fruitproductie voor de versmarkt, met Nederlandse technologische kennis en producten. 'De consumenten in Europa en het Midden-Oosten vragen steeds meer om producten met zo min mogelijk residu van gewasbeschermingsmiddelen. Het leveren van duurzaam en vers fruit vraagt investeringen in efficiëntie, logistiek en conditionering na de oogst. Ons consortium kan dat bieden', stelt Vogel.

Naast haar eigen bedrijf voor de coördinatie bestaat HHF uit nog acht bedrijven: Hillebrand (uitgangsmateriaal en onderstammen), Van der Knaap Group (substraat), VGB Watertechniek (irrigatiesystemen), Ridder (automatisering), Advanced Berry Breeding (frambozen veredeling), Hortipro (biologische gewasbescherming), Storex (conditionering) en Rapo (uitgangsmateriaal aardbei).

'Het is een mini-ecosysteem van complementaire bedrijven. Samen kun je alles aanbieden en ook klanten en kansen delen. Dat we samen meer markttoegang hebben, merken we nu al', geeft Vogel aan.

Substraatmengsels maken

Van de deelnemers heeft vooral Van der Knaap Group al veel ervaring op de Turkse markt. Het Westlandse bedrijf levert in Turkije alle mogelijke substraten voor kasteelten en zachtfruit en heeft al dertien jaar een productielocatie in Antalya. 'Hier maken we substraatmengsels, stekmedia en pluggen met als basisgrondstoffen veen, perliet en kokos', vertelt Chris van der Wel, algemeen manager en partner van de Turkse vestiging.

Van der Wel ziet de zachtfruitmarkt de laatste jaren hard groeien, maar er is nog veel potentie. 'Pas sinds een jaar of zes worden blauwe bessen hier ook in grote potten op substraat geteeld, buiten of in een kas. Dit gewas kun je niet goed in de Turkse vollegrond telen, want daarvan is de pH-waarde te hoog. Dat lukt alleen in een substraatmengsel met een lage zuurgraad, wat valt te sturen met veen als bestanddeel', geeft Van der Wel aan.

De potmaten variëren van 30 tot 45 liter, waar het gewas tien jaar in kan staan. Van der Wel: 'Het areaal substraatteelt beloopt nu zo'n 300 hectare. Dat is nog klein, maar ik voorzie veel groeipotentie. Er is veel binnenlandse afzet en een deel gaat naar Europa en het Midden-Oosten.'

Van der Knaap Group stond in november met een stand op de tuinbouwbeurs Growtech in Antalya, net als een aantal andere leden van HHF. 'Dit is een goede ontmoetingsplek, ook voor de contacten met telers en investeerders uit omringende landen', aldus Vogel. 'Met name Stan-landen als Kazachstan, Oezbekistan en Tadzjikistan waren goed vertegenwoordigd.'

Onderscheidend vermogen

Vogel benadrukt namens HHF dat de Nederlandse bedrijven zich onderscheiden met gecertificeerd virusvrij plantmateriaal van bessen, frambozen, aardbeien en hardfruitonderstammen. Een van de partners is de Gelderse frambozenspecialist Advanced Berry Breeding.

'Wij hebben diverse 'low chill'-rassen in ons pakket. Die zijn geschikt om in mediterrane regio's te telen omdat ze geen koudebehoefte hebben. De planten groeien na de oogst direct door, anders dan de rassen in Nederland die in winterrust gaan', vertelt accountmanager Nico de Groot van het veredelings- en vermeerderingsbedrijf.

Het zijn rassen waarmee de telers zich gedurende een lang seizoen op de versmarkt kunnen richten, geeft De Groot aan. 'Wij zijn aangehaakt omdat we ook voor frambozen kansen zien in Turkije. Maar het huidige niveau van teeltkennis is nog heel laag. Ook in substraatgebruik, irrigatietechniek en bemesting valt nog een hele slag te maken. Dit samenwerkingsverband helpt wel bij de kennisoverdracht.'

Om het rendement te halen uit hun rassen is een hoogwaardig teeltsysteem op substraat een voorwaarde, stelt De Groot. 'Overigens liggen de kennis en ervaring in de teelt van aardbei en blauw bes wel wat voor. Framboos is lastiger en komt er meestal pas als laatste bij.'

Nog veel basiskennis nodig over telen op substraat

Volgens informatie van RaboResearch groeit de blauwebessenmarkt sterk en zal die trend zich doorzetten. Turkije is nog maar een kleine speler, de export bedroeg in 2023 nog geen half miljoen kilo met een waarde van 2,7 miljoen dollar. Tot nog toe is er 1.750 hectare aan blauwebessenteelt. 'Maar we verwachten wel een sterke groei van de teelt in dat land. Er zijn veel struiken aangeplant die de komende jaren in productie komen', vertelt strateeg Cindy van Rijswick van RaboResearch.

Van Rijswick ziet zowel kansen op de binnenlandse markt als in de export naar omringende landen. 'Het is afwachten of de potentie tot wasdom komt met de hoge inflatie die investeren voor telers op dit moment zeer moeilijk maakt', geeft ze als kanttekening. 'Daarnaast groeit de regionale concurrentie. In Zuidoost-Europa en Noord-Afrika wordt ook volop geïnvesteerd in blauwe bessen.'

Kennisconferentie zachtfruit

Holland House of Fruits (HHF) focust zich vooral op de mogelijkheden en werkt aan een programma om de Turkse zachtfruitsector verder te stimuleren. 'Naast beursbezoeken bereiden we nu een 'knowledge-to-knowledge'-programma voor. Ook willen we een kennisconferentie over zachtfruit organiseren in Turkije, naar het voorbeeld van de International Soft Fruit Conference in Den Bosch', vertelt coördinator Frederique Vogel.

Er is nog veel kennisoverdracht nodig, waaronder basiskennis over het telen op substraat. 'Dit voorjaar willen we starten met ons opleidingsprogramma, waarbij consultants van Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen ter plaatse praktische trainingen geven aan Turkse telers en andere betrokkenen', licht Vogel toe.