Week van de waarheid voor beleid minister Wiersma en BBB

De inzet van die zaak is het stikstofbeleid van het kabinet. De uitkomst kan grote gevolgen hebben voor het beleid van landbouwminister Wiersma. Greenpeace wil de overheid aan haar eigen stikstofdoelen houden. In de Stikstofwet staat dat voor het einde van dit jaar al minimaal 75 procent van de meest kwetsbare natuur – de zogeheten rode lijst – in Natura 2000-gebieden onder de kritische depositiewaarde moet worden gebracht. In 2030 geldt dat voor 90 procent van de overige natuur.

Met het schrappen van het Nationaal Programma Landelijke Gebied (NPLG) en het transitiefonds raken volgens Greenpeace die doelen uit het zicht. Eerder verloor de milieuorganisatie deze zaak. Toen wees de rechter op het ingezette beleid. Nu dat van de baan is ziet Greenpeace nieuwe kansen.

Landbouwminister Wiersma kwam in november met haar eigen stikstofaanpak, die bestaat uit een nieuwe brede beëindigingsregeling, een innovatieprogramma en een aanzet tot doelsturing om emissiereducties op het boerenbedrijf te bewerkstelligen. De bewindsvrouw acht sturen op het voerspoor ook kansrijk voor het behalen van stikstofreducties. Het is echter maar de vraag of de rechter met deze aanpak genoegen neemt. Deze kwam ook pas twee weken na de zitting naar buiten.

Mocht Greenpeace in het gelijk worden gesteld, dan kan het kabinet worden gedwongen om op korte termijn met vergaande stikstofmaatregelen te komen. In een eerder ambtelijk advies aan de meest betrokken ministers werd al gewaarschuwd voor 'aanzienlijke sociaal-maatschappelijke en financiële consequenties', omdat de rechter mogelijk binnen zeer korte tijd een hoge stikstofreductie zal eisen.

De kosten voor een dergelijke operatie worden becijferd op 10 tot 15 miljard euro. Het gaat dan om uitkoopregelingen, nadeelcompensatie voor boeren en kosten voor het maken van nieuw beleid. Het is in mindere mate te vergelijken met de consequenties die eerder werden verbonden aan de uitspraak in de Urgenda-klimaatzaak in 2019. Toen volgde een programma om het energieverbruik van huishoudens en bedrijven terug te dringen. Tevens werd destijds besloten vervroegd te stoppen met kolencentrales.

Een negatieve uitspraak in de Greenpeace-zaak kan politiek verstrekkender gevolgen hebben. Tijdens het verweer van de staat beschreef de landsadvocaat de grote consequenties die daaruit kunnen volgen. Het vergt maatregelen die in zijn ogen onuitvoerbaar zijn. 'Dat betekent dat we rond de Veluwe hele gebieden, zo'n 40 procent van het oppervlak van Gelderland, leeg vegen van landbouw. Gezien de economisch sociale gevolgen is dat niet reëel.'

De Tweede Kamer is niet gerust op de uitkomst van de Greenpeace-zaak. D66 vroeg afgelopen dinsdag daarop vooruitlopend al een Kamerdebat aan, maar daar werd geen meerderheid voor gevonden. De coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB willen eerst de reactie van de minister op de uitspraak afwachten, ongeacht hoe deze uitvalt. De staat heeft na de uitspraak van volgende week nog wel de mogelijkheid om in cassatie te gaan.