'We doen het samen, dat is de kracht van onze coöperatie'

Litjens stond tien jaar als docent economie voor de klas in het voortgezet onderwijs. Tot haar baan niet meer te combineren was met de opvoeding van haar vier kinderen. Haar man Paul Litjens wilde al langer een neventak beginnen naast het melkveebedrijf dat hij in 2008 had overgenomen van zijn ouders.

Ondernemers die zich bij ons aansluiten, kunnen putten uit een heleboel kennis en informatie

Monique Litjens, voorzitter Verenigde Agrarische Kinderopvang

Na een bezoek aan een collega-melkveehouder, die net was begonnen met een agrarische kinderopvang, waren ze eruit. Litjens was ooit begonnen in het onderwijs omdat ze iets wilde betekenen voor anderen. Dat doel vond ze ook in de agrarische kinderopvang. De ondernemers hebben nu vier locaties in Noord-Limburg: De Mukkenstal, De Mukkenweide, De Mukkenhorst en De Hiept.

Naast de kinderopvang fokken de Limburgse ondernemers jongvee op voor derden. Bij de start van de neventak hadden ze veel aan de ondersteuning vanuit de Verenigde Agrarische Kinderopvang (VAK), waarvan Monique Litjens bijna acht jaar bestuurslid was. Sinds 2022 is ze voorzitter. Een agrarische kinderopvang beginnen kan ingewikkeld zijn, weet zij uit eigen ervaring.

Waarom is het ingewikkeld om een agrarische kinderopvang te beginnen?

'Er komt veel wet- en regelgeving bij kijken, die ook nog voortdurend verandert. Denk aan de Wet ruimtelijke ordening en milieu. Ook het dagelijkse reilen en zeilen op een kinderopvang is aan strikte regels gebonden, zoals het pedagogisch beleid en overige gezondheids- en veiligheidseisen. Daarnaast moeten ondernemers een vergunning aanvragen om op hun agrarisch bedrijf een kinderopvang te mogen beginnen.'

Hoe ondersteunt de VAK (startende) ondernemers?

'Ondernemers die zich bij ons aansluiten, kunnen putten uit een heleboel kennis en informatie. Of ze nu willen beginnen met een agrarische kinderopvang of er al een hebben. We komen vier keer per jaar bij elkaar in de regio voor overleg en kennisuitwisseling. In coronatijd hebben we de VAKademie ontwikkeld, onze eigen werk- en leeromgeving. Het enige waar we niet bij kunnen helpen, is een vergunning aanvragen, omdat elke gemeente andere voorwaarden hanteert. Wel kunnen leden onderling ervaringen uitwisselen. We doen het samen, dat is onze kracht.'

Wat onderscheidt de agrarische kinderopvang van de reguliere kinderopvang?

'Op een boerderij hebben kinderen de ruimte om te spelen en te ontdekken. Ze leren over de cycli van het leven van dieren en gewassen en de invloed van de seizoenen. De kinderen krijgen een les mee voor het leven. Veel mensen hebben nauwelijks nog een idee waar hun voedsel vandaan komt. Kinderen op een agrarische kinderopvang leren dat al op jonge leeftijd. Deze kennis en ervaring nemen ze mee als ze opgroeien. We hopen dat ze als volwassenen een realistisch beeld hebben van de land- en tuinbouw.'

Leden van de VAK, werken volgens de Agrarische Groene Visie. Wat houdt deze in?

'Bij onze kinderdagverblijven ervaren kinderen de steun en veiligheid om zichzelf te kunnen zijn en zelfbewust in het leven te staan. Daarvoor bieden we hun de ruimte en de mogelijkheid om de nodige vaardigheden te ontwikkelen. We leggen geen druk op. Als kinderen bijvoorbeeld zijn verdiept in een activiteit, dwingen we hen niet om naar binnen te gaan om te eten. Zij geven zelf aan wanneer ze honger hebben. Dat geldt ook voor zindelijk worden. Het kind weet zelf het beste wanneer het daar klaar voor is. We stimuleren wel, maar het initiatief ligt bij het kind.'

De kinderopvangsector kampt met personeelstekorten. Hoe zit dat in de agrarische kinderopvang?

'Ook wij merken dat het moeilijker is om nieuw personeel aan te trekken, maar het probleem is minder groot dan in de reguliere sector. Dat komt waarschijnlijk door het concept van de agrarische kinderopvang. Dat spreekt niet alleen ouders aan, maar ook werknemers. Daarbij moet ook worden gezegd dat het personeelstekort in steden en vooral de Randstad groter is dan in het landelijke gebied. Al onze leden hebben nog voldoende personeel.'

Zijn er nog andere uitdagingen?

'De agrarische sector kan al jaren niet voldoende vertrouwen op een betrouwbare en stabiele overheid. Ook de agrarische kinderopvang heeft daar last van. Een voorbeeld: het ene moment is er sprake van dat de kinderopvang gratis wordt, het andere moment zijn de plannen van tafel en nu wordt er door het nieuwe kabinet toch weer over gepraat. De agrarische kinderopvang is vaak wat duurder dan de reguliere opvang. Wat betekent deze verandering voor ons? We weten niet waar we aan toe zijn.

'Een andere uitdaging die ik zie, is de uitkoop van boerenbedrijven. Sommige daarvan zijn gekoppeld aan een agrarische kinderopvang door het nevenvestigingsbeleid. Dit hoeft niet meteen het einde van de neventak te betekenen, maar de vraag rijst wel hoe een lokale overheid hiermee omgaat met het oog op de algehele transitie in het buitengebied.'

Naast het VAK-voorzitterschap zit u in de LLTB-ledenraad voor de multifunctionele landbouw.

'Ik ben geen boerin, maar ik heb wel verstand van multifunctionele landbouw. Het gaat vooral om kennisuitwisseling tussen de VAK en de LLTB. Een urgent vraagstuk is de spuitzonering. Enkele Noord-Limburgse gemeenten willen daar ver in gaan. Als er binnen 50 meter van bebouwing niet mag worden gespoten, is dat een groot obstakel voor de agrarische kinderopvang. Daarover heeft de VAK contact met de LLTB, die aan tafel zit met de provincie en gemeenten.'